Səhmlərin qiyməti bazar qüvvələri tərəfindən hər gün dəyişir. Bununla, tələb və təklif səbəbindən səhm qiymətlərinin dəyişməsini nəzərdə tuturuq. Bir çox insan bir səhmi (tələbi) satmaqdan (təklifdən) çox almaq istəyirsə, qiymət yüksəlir. Əksinə, daha çox insan bir səhmi almaqdan çox satmaq istəsəydi, tələbdən daha çox təklif olur və qiymət düşür. 

 

 

Tələb və təklifi anlamaq asandır. Başa düşülməsi çətin olan hissə isə insanların səhmlərlə bağlı qərarlarıdır. Bunu nisbətən hansı xəbərlərin bir şirkət üçün müsbət və hansı xəbərlərin mənfi olduğunu analiz etməklə anlamağa çalışa bilərik. Bu problemin bir çox cavabı var, çünki soruşulan hər bir investorun öz fikirləri, strategiyaları var.

 

 

Deyilənə görə, əsas nəzəriyyə bir səhmin qiymət hərəkəti, investorların bir şirkətin dəyərli olduğunu düşündüyünü göstərir. Bir şirkətin dəyərini səhm qiyməti ilə eyniləşdirməyin. Bir şirkətin dəyəri kapitalizasiyadır, bu da səhm qiymətinin səhmlərin sayı ilə hasilidir.

Məsələn, səhm başına 100 dollar ticarət edən və 1.000.000 səhmi olan bir şirkət, 50 dollarla ticarət edən, lakin 5.000.000 səhmi olan bir şirkətdən daha az dəyərə malikdir (100 x 1.000.000 = 100.000.000 dollar, 50 x 5.000.000 = 250.000.000 dollar).

 

İşi daha da çətinləşdirmək üçün qeyd edə bilərik ki, bir səhmin qiyməti yalnız bir şirkətin cari dəyərini əks etdirmir, həm də investorların gələcəkdə gözlədiyi artımı əks etdirir. 

Bir şirkətin dəyərinə təsir edən ən əhəmiyyətli amil qazancdır. Qazanc bir şirkətin qazandığı mənfəətdir və uzun müddətdə heç bir şirkət onsuz yaşaya bilməz.

 

 

Bir şirkət heç vaxt pul qazanmasa, əlbəttə, bazarda qalmayacaq. İctimai şirkətlər qazanclarını ildə dörd dəfə (rübdə bir dəfə) bildirməlidirlər. Wall Street, qazanc mövsümü olaraq adlandırılan bu dövrlərdə səhm bazarlarını çox diqqətlə izləyir. Bunun səbəbi analitiklərin gələcəkdə bir şirkətin dəyərini qazanc proqnozuna əsaslandırmasıdır. Bir şirkətin nəticələri təəccübləndirirsə (gözlənildiyindən daha yaxşıdırsa), qiymət yüksəlir. Bir şirkətin nəticələri xəyal qırıqlığına uğradarsa (gözləniləndən daha pisdirsə), qiymət aşağı düşəcək. Əlbəttə ki, səhmlərə olan münasibəti dəyişə bilən (bu da öz növbəsində qiymətini dəyişən) qazanc deyil. Belə olsaydı, çox sadə bir dünya olardı.

 

Məsələn, dot-com balonu zamanı onlarla internet şirkəti heç kiçik bir qazanc belə əldə etmədən milyardlarla dollarlıq bazar kapitallaşmasına sahib oldu. Hamımızın bildiyimiz kimi, bu qiymətləndirmələr aparılmadı və bütün internet şirkətlərinin əksəriyyəti dəyərlərinin ən yüksək həddə qədər kiçildiyini gördü. Yenə də qiymətlərin çox hərəkət etməsi əhmlərə təsir edən cari qazancdan başqa faktorların da olduğunu göstərir.

 

İnvestorlar sözün əsl mənasında yüzlərlə bu dəyişənləri, nisbətləri və göstəriciləri inkişaf etdirdilər. P/E nisbəti kimi əvvəllər eşitdiyiniz bəzi şeylər, digərləri Chaikin Osilatörü və ya Hərəkətli Orta Konvergensiya Divergensiyası (MACD) kimi adlarla olduqca mürəkkəb və qaranlıqdır. Ən yaxşı cavab budur ki, heç kim dəqiq bilmir. Bəziləri səhmlərin necə dəyişəcəyini proqnozlaşdırmağın mümkün olmadığını düşünürlər, digərləri isə cədvəllər çəkərək, keçmiş qiymət hərəkətlərinə baxaraq nə vaxt alqı-satqı edə biləcəyinizi düşünürlər. Əminliklə bildiyimiz yeganə şey səhmlərin uçucu olması və qiymətlərinin son dərəcə sürətlə dəyişə bilməsidir.

 

Bu mövzuda başa düşülməsi vacib olan şeylər bunlardır:

 

1. Ən əsas səviyyədə, bazarda tələb və təklif səhmlərin qiymətini təyin edir.

 

2. Səhmlərin sayı (bazar kapitallaşması) şirkətin dəyəridir. Yalnız iki şirkətin səhm qiymətini

müqayisə etmək mənasızdır.

 

3. Teorik mənfəət, investorların bir şirkətin qiymətləndirməsinə təsir edən şeydir, lakin

investorların səhm qiymətini proqnozlaşdırmaq üçün istifadə etdikləri digər göstəricilər də

var. Unutmayın ki, nəticədə səhm qiymətlərinə təsir edən investorların duyğuları,

münasibətləri və gözləntiləridir.

 

 

Səhm qiymətlərinin necə hərəkət etdiyini izah etməyə çalışan bir çox nəzəriyyə var.

 

Təəssüf ki, hər şeyi izah edəcək bir nəzəriyyə yoxdur.