-
İstifadəçi adı:
kaizen -
Ad Soyad:
Kaizen.az -
Məqalə sayı:
183
Dərc olunma tarixi
26.08.2025 HekayələrBaxış sayı
41
Oxunma müddəti
5 dəq
İnsanlıq tarixi boyunca bəzi tikililər yaranıb ki, onlar yalnız memarlıq əsəri olaraq qalmayıb, bütöv bir mədəniyyətin, inancın və dünyagörüşünün simvoluna çevrilib. Misirin ehramları, xüsusilə də Giza səhrasında ucalan nəhəng piramidalar, bu baxımdan bəşər tarixinin ən möhtəşəm və eyni zamanda ən çox müzakirə olunan abidələri sırasında yer alır. Onların əzəməti insanı heyran edir, sirrləri isə minilliklər boyu alimlərin, filosofların və sadə insanların maraq dairəsindən düşmür. Ehramlar sadəcə bir məzar deyil, həm də əbədiyyət ideyasının daşlaşmış ifadəsidir.
Qədim misirlilər üçün ölüm həyatın sonu demək deyildi. Onların dünyagörüşündə ruh bədənin ölümündən sonra da yaşamını davam etdirirdi və bu səyahətin uğurlu olması üçün fironun bədəni qorunmalı, ona lazım olan bütün əşyalarla birlikdə möhtəşəm məzar tikililəri hazırlanmalı idi. Bu məzarların ən inkişaf etmiş forması isə ehramlar idi. Əvvəlcə sadə torpaq və daşdan düzəldilmiş mastabalarla başlanan dəfn memarlığı, sonrakı əsrlərdə nəhəng piramidalara qədər inkişaf etdi. Ehramlar həm dini bir rəmz idi, həm də dövlət gücünün nümayişi. Fironun gücünü göstərən, eyni zamanda xalqın inamını birləşdirən bu tikililər Misir sivilizasiyasının zirvəsi hesab olunur.
Giza səhrasında yerləşən Böyük Xeops ehramı, qədim dünyanın yeddi möcüzəsindən biri kimi qəbul edilib və bu günə qədər ayaqda qalan yeganə möcüzədir. Təxminən 4500 il əvvəl tikilən bu ehram ilkin vaxtda 146 metr hündürlüyündə idi, lakin zaman keçdikcə daş örtüklərinin aşınması ilə bu hündürlük 138 metrə düşüb. Təqribən 2,3 milyon daş blokdan ibarət olan piramidanın hər bir daşı orta hesabla 2–3 ton çəkir. Təsəvvür edin, bu daşların hamısını yan-yana düzsək, Fransanın ətrafını dolaşacaq uzunluqda divar alınardı. Böyük piramidanın tikintisi əsrlərdir elm adamlarını düşündürür. Çünki bu qədər nəhəng daşların kəsilməsi, daşınması və dəqiqliklə yerləşdirilməsi həmin dövrün texnologiyası ilə izah olunması çətin bir prosesdir.
Gizadakı digər ehramlar da diqqətəlayiqdir. Xafra ehramı Böyük ehramdan bir qədər alçaq olsa da, daha yüksək təpədə yerləşdiyi üçün görkəm baxımından bəzən daha hündür təsir bağışlayır. Menkaura ehramı isə nisbətən kiçik ölçülüdür, lakin tikilişində istifadə olunan qranit bloklar onun möhkəmliyini artırır. Ehramların önündə isə Böyük Sfinks heykəli dayanır. İnsan üzü və şir bədəni ilə təsvir olunan bu heykəl sanki bütün Gizaya nəzarət edir, ehramların sirrini qoruyur. Onun üzünün Xafra fironunu əks etdirdiyi düşünülür, amma bəzi nəzəriyyələr Sfinksin daha qədim dövrlərə aid ola biləcəyini irəli sürür.
Ehramların tikintisi haqqında çoxlu nəzəriyyələr mövcuddur. Ən geniş qəbul edilən fikir budur ki, daş bloklar Nil çayı vasitəsilə qayıqlarda daşınıb, sonra isə xüsusi torpaq rampaları ilə yuxarı qaldırılıb. 2018-ci ildə edilən arxeoloji kəşflər göstərdi ki, misirlilər bu prosesi asanlaşdırmaq üçün xüsusi taxta sürüşdürmə sistemlərindən istifadə ediblər. Bununla belə, bəzi alimlər ehramların tikintisində hələ tam anlamadığımız mühəndislik üsullarının tətbiq olunduğunu güman edirlər. Çünki bu qədər dəqiq ölçülərlə inşa edilmiş nəhəng tikilini yalnız primitiv üsullarla izah etmək çətindir.
Ehramların daxilində gizli dəhlizlər, otaqlar və saxta keçidlər var. Bunların məqsədi qarətçiləri çaşdırmaq və fironun dəfn olunduğu otağı qorumaq idi. Əsas dəfn otağı adətən ehramın dərinliklərində yerləşirdi və burada fironun mumiyalanmış bədəni ilə birlikdə qiymətli qızıl, daş-qaş və məişət əşyaları yerləşdirilirdi. Misirlilər inanırdı ki, firon axirət həyatında da bütün bunlara ehtiyac duyacaq. Maraqlıdır ki, ehramların çoxu əsrlər boyu qarət olunub. Buna baxmayaraq, bəzi sirlər qorunub qalıb. 2017-ci ildə aparılan müasir texnoloji araşdırmalarda Böyük ehramın içində əvvəllər məlum olmayan böyük bir boşluq aşkar edildi. Bu kəşf göstərir ki, piramidaların daxilində hələ də bizə məlum olmayan sirlər gizlənə bilər.
Ehramların ulduzlarla əlaqəsi də alimləri düşündürür. Bəzi araşdırmalar göstərir ki, Giza piramidalarının düzülüşü Orion bürcünün üç əsas ulduzu ilə üst-üstə düşür. Bu, qədim misirlilərin astronomiya sahəsində olduqca inkişaf etmiş olduqlarını sübut edə bilər. Onlar yalnız dini məqsədlə deyil, həm də kosmik bilikləri nəzərə alaraq ehramları inşa etmiş ola bilərlər. Bu nəzəriyyə tam sübut olunmasa da, piramidaların cazibəsini artırır.
Bəzi mistik nəzəriyyələr isə daha da irəli gedərək ehramların kosmik enerji mərkəzləri olduğunu, hətta yadplanetlilər tərəfindən tikildiyini iddia edir. Bu iddiaların elmi əsası yoxdur, amma onların geniş yayılması insanların ehramlarla bağlı sonsuz marağını əks etdirir. Əslində isə piramidaların ən böyük sirri onların necə tikilməsindən çox, min illərdir yaratdığı heyranlıq və suallardır.
Misir ehramlarının müasir dövrdə əhəmiyyəti təkcə tarixi və elmi baxımdan deyil, iqtisadi və mədəni cəhətdən də böyükdür. Turizm sahəsi Misir üçün əsas gəlir mənbələrindən biridir və ehramlar bu turizmin mərkəzində dayanır. 2019-cu ildə Misiri ziyarət edən 13 milyondan çox turistin böyük əksəriyyəti Giza piramidalarını görmək üçün gəlmişdi. Bu, ölkə iqtisadiyyatına milyardlarla dollar gəlir qazandırır. Digər tərəfdən, ehramlar sadəcə turistləri deyil, alimləri də özünə cəlb edir. Müasir texnologiyaların tətbiqi ilə ehramların daxilindəki strukturlar daha detallı öyrənilir, amma hər yeni kəşf yeni suallar da doğurur.
Ehramların bizə öyrətdiyi ən önəmli dərs isə insan iradəsinin və inamının gücüdür. Onların qarşısında dayanan hər kəs eyni sualı özünə verir: bu gün texnologiya və müasir resurslarla belə bir əsər yarada bilərikmi? Çox güman ki, texniki cəhətdən bəli, amma bəlkə də bizdə o dövrün insanlarında olan inam, sarsılmaz əzmkarlıq və əbədiyyətə olan güclü bağlılıq yoxdur.
Ehramların böyüklüyü yalnız daşların çəkisində və hündürlüyündə deyil, həm də bəşəriyyətin düşüncəsinin, iradəsinin və xəyallarının böyüklüyündədir. Giza səhrasının qumlarında ucalan bu nəhəng tikililər min illərdir həm elm adamlarına, həm də adi insanlara eyni dərsi öyrədir: insan öz gücünə və məqsədinə inanarsa, imkansız görünən şeyləri də reallaşdıra bilər.
İstifadəçi adı:
kaizenAd Soyad:
Kaizen.azMəqalə sayı:
183
07.03.2021
Hekayələr
07.03.2021
Hekayələr
07.03.2021
Hekayələr
