Günümüzdə bir çox insanlarda belə bir düşüncə var ki, ətrafımız bizi mühakimə edir, bütün nəzərlər üzərimizdədir, ən kiçik problemi belə insanlar anlayacaq və bizi sonsuzadək günahlandıracaqlar. Beləliklə biz özümüz fərqinə varmadan həyatımızı daha da çətinləşdiririk. Halbuki, aparılan tədqiqatlar nəticəsində demək olar ki, bütün bu fikirlər əslində heç də düşündüyümüz kimi deyil. Düşünək ki, bir yerə gedərkən paltarımıza ləkə bulaşıb, və yaxud saçımız heç də istədiyimiz kimi yaxşı görünmür. Bunun getdiyimiz yerdə insanların çox diqqətini çəkəcəyi düşüncəsi bizi narahat edir. Əslində isə bunlar çox az insanın diqqətini çəkir, anlayan insanlar isə bir müddətdən sonra unudurlar. Bizdə bu düşüncələrin yaranmasına Spotlight effekti (Səhnə işığı təsiri) səbəb olur. Səhnə işığı təsiri insanın özünü diqqət mərkəzində, bütün gözlərin üzərində olduğunu hiss etməsidir. Lakin heç də həmişə bütün gözlər bizim üzərimizdə olmur. Bununla bağlı aparılan təcrübəyə nəzər salaq:

Tom Giloviç və həmkarları 2000-ci ildə Personality and Social Psychology jurnalında apardıqları araşdırma ilə bağlı məqalə dərc etdilər. Bu araşdırmada, tədqiqatçılar bir-biri ilə əlaqəsi olmayan bir tapşırığı eyni otaqda yerinə yetirmək üçün təsadüfi olaraq tələbələr təyin etdilər. Sonra isə bu seçilən tələbələrə onlar üçün utancverici olan bir köynək (köynəyin üzərində cəmiyyət tərəfindən sevilməyən bir müğənninin şəkli var idi) geyinməyi tapşırdılar. Ardından bu köynəyi geyinən tələbələri içində xeyli insan olan bir otağa salırlar. Sonda tədqiqatçılar bu köynəyi geyən tələbələrdən otaqda neçə nəfərin geyindiklərini fərq etdiyini təxmin etmələrini istədi. Köynək geyən tələbələr otağın təxminən 50%-nin fərq etdiyini təxmin etdi. Reallıqda otaqdakı insanların yalnız 25%-i bu köynəyi tanıya bildi. Maraqlıdır ki, başqa tələbələrdən bu qrupların səsyazmalarını izləmək və köynəyi neçə nəfərin görəcəyini düşündüklərini təxmin etmək istənildikdə, onlar reallıqla oxşar təxminlərə sahib idilər – təxminən 25%. Bu o deməkdir ki, əslində köynəyi geyinmək və vəziyyətdə olmaq, insanların nə qədər çox insanın kəskin şəkildə fərq edəcəyini düşüncəsininin artmasına səbəb olur.

Birinci təcrübənin ardından tədqiqatçılar ikinci təcrübə apardılar. Bu dəfə tələbələrə 3 utandırıcı olmayan köynək arasından seçim edə biləcəkləri bildirildi. Yenə də köynək geyinən tələbələr otağın təxminən 50%-nin köynəyi görüb xatırlayacağını təxmin etdilər. Bu araşdırmada insanların 10%-dən azı əslində bu köynəklərin fərqinə varmışdı.

Beləliklə səhnə işığı təsirini öyrənməyimiz həyatımızda bir sıra məsələlərlə bağlı olaraq daha az narahat olmağımıza yardımcı ola bilər. Məsələn saçımızın dağınıq olması və yaxud paltarımızda ləkə olması əslində biz düşündüyümüz kimi hər kəsin yox, çox az adamın diqqətini çəkir.