employment.az employment.az

Dərc olunma tarixi

24.05.2024 Fərdi İnkişaf

Baxış sayı

eye 395

Oxunma müddəti

clock 4 dəq

Autizm Spektr Pozuntusu olan uşaqların valideynlərinin qarşılaşdıqları çətinliklər

Autizm spektri pozuntusu olan uşaqların valideynləri həm evdə, həm də cəmiyyətdə müxtəlif problemlərlə üzləşirlər. 

Ailələr çox vaxt övladlarına necə yanaşmaq lazım olduğunu bilmədiklərindən stress yaşayırlar. Tədqiqatlar göstərir ki, sosial mühiti ilə müsbət münasibət quran ailələrin ailə möhkəmliyi yüksək səviyyədədir. 

ASP olmayan uşaqların valideynləri ilə müqayisədə, onlar psixi sağlamlıq baxımından daha çox risk altındadırlar. Eyni zamanda daha çox fiziki problemlər və maliyyə təzyiqi altındadırlar. Bu valideynlərin boşanma riski də daha yüksəkdir. 

ASP olan uşaqlara qayğının normal uşaqlarla müqayisədə ağır və çətin olması, qayğı prosesində əlavə səy göstərməyin zəruriliyi ailələr üçün bir çox cəhətdən çətinliklər yarada bilər. 

Uşağa autizm spektr pozuntusu diaqnozunun qoyulması həm özünün, həm də ailəsinin həyatına mənfi təsir göstərir. Ailələrin övladlarına diaqnoz qoyulduğu zaman qarşılaşdıqları problemlər övladlarının təhsilinə və müalicəsinə diqqət yetirməsinə mane ola bilər. 

Valideynlər uşaqlarına ASP diaqnozu qoyulduqda, digər xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqların valideynlərinə nisbətən 2 dəfə daha çox narahat olurlar. Uşaqları ilə necə davranacaqlarını, nə edəcəklərini və ya uşağın ailə həyatına necə təsir edəcəyini bilməməkdən narahat olurlar. Ümumiyyətlə, autizmli uşaqların ailə həyatına uyğunlaşdırılmasında müəyyən çətinliklər olur. Bütün bu narahatlıqların kökündə ailələrin bilinməyənə qarşı qorxusu dayanır. 

Bilal və Dağın, Küçükərin sözlərinə görə, qorxu ilə yanaşı, ailələrin autizm haqqında məlumatsızlığı, xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqların iştirakı ilə maddi çətinliklərin artması, həyat yoldaşları arasında gərginlik, sosial fəaliyyətin məhdudlaşdırılması, cəmiyyətin autizmli uşaqlara qarşı münasibəti də ailələrin psixoloji problemlərinin artmasına səbəb olur. 

Diaqnozun qoyulması ilə ailə həyatında bəzi dəyişikliklər baş verir. Övladına qoyulan diaqnozdan psixoloji sarsıntı keçirən ailənin vəziyyəti qəbul etməsi xeyli vaxt alır. Uşaqlarının diaqnozu ilə ailələr ailə üçün iqtisadi cəhətdən çətin olan uzun bir səyahətə başlayırlar. Bu uşaqların həyatları boyu xüsusi ehtiyacları, özünə qulluq və təhsil alması ailənin maddi vəziyyətinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir edir. Maddi çətinliklər ailə münasibətlərinin pisləşməsinə səbəb ola bilər. 

Uşağın vəziyyətindən irəli gələn davranış pozuntuları, ömür boyu gündəlik qayğıya ehtiyacı, təhsil problemləri, cəmiyyətin ASP olan fərdlərə qarşı mənfi münasibəti ailənin stress səviyyəsini artıran amillərdir.

Ədəbiyyatda autizmli valideynlərin həyatlarında qarşılaşdıqları problemləri araşdıran çox az araşdırma var. Autizmli uşaqlı ailələrin problemlərini və gözləntilərini öz sözləri ilə ortaya qoymaq, autizmli uşaqlar üçün təşkil edilən təhsil proqramlarının və ailələrə göstərilən xidmətlərin keyfiyyət və kəmiyyətinin artırılması tədqiqatın əhəmiyyətini artırır.
Bu prosesdə ailələr bir sıra problem və çətinliklərlə üzləşirlər.
Bu ailələrin üzləşdiyi problemləri 4 kateqoriyaya ayrılıb:
a. Ətraf mühitlə ailə münasibətlərinin azalması,
b. Ailə münasibətlərinin pisləşməsi,
c. Maddi problemlər
d. Psixoloji problemlər 

Məlumdur ki, ASP olan uşaqların valideynləri normal inkişaf edən uşaqların valideynlərinə nisbətən daha çox stress, narahatlıq və depressiyaya məruz qalırlar. Valideynlərin və ailə funksionallığının problemlərinin uşaqların idrak, davranış və sosial inkişafına müxtəlif yollarla təsir etdiyi müşahidə edilir. Autizmli uşaqları olan valideynlərin məruz qaldığı stress, narahatlıq və depressiya kimi psixoloji problemlərin bir çox səbəbi var.

Valideynlərin stressini artıran övladlarının intellektual qabiliyyətlərinin aşağı olması, sosial qarşılıqlı əlaqə problemlərinə görə övladlarından sevgi ala bilməmələri, problemli davranışlar sərgiləmələri, bu davranışların cəmiyyət tərəfindən zəiflik kimi qəbul edilməsi, sosial dəstəyin aşağı olması və s. kimi faktorlardır.

Autizmli uşaqların ailələrində valideyn stressi ilə əlaqəli digər vacib amillərə şəxsi nəzarətin itirilməsi hissi, həmyaşıd dəstəyi, qeyri-rəsmi və peşəkar dəstəyin olmaması daxildir. Autizmli uşaqların ailə üzvləri ümumiyyətlə depressiya, sosial təcrid və nikahda nifaq riski yüksək olan mənfi psixoloji təsirlərə malikdirlər. Bir çox valideynlər də çarəsizlik, qeyri-adekvatlıq, qəzəb, şok və günahkarlıq hissləri yaşayır, eyni zamanda onlar qəbuledilməzlik, dərin kədər və depressiya yaşayırlar. 

Araşdırmalara görə, analarda stress, narahatlıq və depressiya səviyyələri atalara nisbətən əhəmiyyətli dərəcədə yüksəkdir. Uşağın əlilliyi diaqnozu qoyulduqda depressiya tez-tez yüksəlir, lakin zaman keçdikcə əhəmiyyətli dərəcədə azala bilər.

Xroniki kədər və uğursuzluq hissləri autizmli uşaqların valideynləri tərəfindən tez-tez bildirilən emosional vəziyyətlərdir. 

Smalley, McCracken və Tanguay (1995) öz araşdırmalarında autizmli insanların birinci dərəcəli qohumları arasında major depressiya, təşviş pozuntuları və maddə istifadəsinin daha çox olduğunu bildirmişlər.

Psixiatrik pozuntular, xüsusilə depressiya və təşviş pozuntuları, autistik uşaqların ailələrində nəzarət qrupundakı valideynlərə nisbətən daha çox rast gəlinir, lakin bəzi araşdırmalar, az sayda da olsa, bu tapıntıları dəstəkləmir.

heart save
Yazar
  • İstifadəçi adı:

    Egana Mamishova
  • Ad Soyad:

    Egana
  • Məqalə sayı:

    1

Əlaqəli məqalələr

paper-1-img
CV hazırlayarkən nələrə diqqət yetirməli

07.03.2021

Fərdi İnkişaf

Günümüzün qlobal problemlərindən biri: - CV göndərirəm lakin heç bir vakansiyadan geri dönüş almıram. Niyə? Bunun əsas səbəblərindən biri CV-nin düzgün hazırlanmaması və əsas məqamlara diqqət yetirilməməsidir. Bu məqalədə sizlər üçün CV-də hansı məsələlərə diqqət yetirməli olduğunuzu addım-addım qeyd etmişik.

paper-1-img
Ən Yaxşı 10 Effektiv Öyrənmə Yolları

07.03.2021

Fərdi İnkişaf

Effektiv öyrənmə yolları hansılardır. Gəlin sizinlə 10 effektiv öyrənmə yollarını öyrənək.

paper-1-img
Xarici Dil Üçün 5 Tətbiqi Proqram

07.03.2021

Fərdi İnkişaf

Günümüzdə xarici dil öyrənmə prosesini asanlaşdırmaq üçün bəzi tətbiqi proqramlardan istifadə edə bilərik. Bəs bu tətbiqi proqramlar hansılardır?