-
İstifadəçi adı:
kaizen -
Ad Soyad:
Kaizen.az -
Məqalə sayı:
167
Dərc olunma tarixi
02.07.2025 Fərdi İnkişafBaxış sayı
10
Oxunma müddəti
6 dəq
Hamımız bu hisləri yaşamışıq.
Yeni bir şey öyrənməyə çalışarkən yerimizdə saydığımız, irəliləyə bilmədiyimiz anlar…
Çalışırsan, uğursuz olursan, amma başqaları sanki çox asanlıqla irəliləyir. Mən də bu hissi yaşamışam və bu heç xoş deyil. Amma dahilər anadan gəlmə olmur, onlar formalaşır. Və istər bunu fərqində olsunlar, istərsə də olmasınlar, onların öyrənmə haqqında bildiyi bir həqiqət var ki, çox insan bunu bilmir.
Məsələn, yazı yazmağı götürək. Təcrübəli yazarlardan tez-tez eşidəcəyiniz tövsiyə budur: Daim bərbad yazılar yazın ki, yaxşılaşasınız. Amma hətta bərbad yazmaq da bir bacarıqdır. Qeyri-müəyyən bir fikri cümləyə çevirmək – hətta qüsurlu bir cümləyə – məşq tələb edir.
Öyrənmək xaosu nizamlamadan ibarətdir.
Bu, qeyri-kamilliyi qəbul etmək və səs-küy içində aydınlıq tapmaqdır. Və bunu edə bilmək üçün öyrənmənin necə baş verdiyini başa düşməlisiniz.
Çünki öyrənmə bir addımda baş vermir, bu bir prosesdir. Siz min dəfə eyni şeyi etməklə “bilmirəm” səviyyəsindən “mütəxəssis” səviyyəsinə keçə bilməzsiniz.
Öyrənmənin mərhələləri var:
Əvvəlcə xam məlumatları toplayırsınız.
Sonra onu məlumata çevirirsiniz.
Təcrübə etdikcə, bu məlumat biliyə çevrilir.
Və zamanla, təcrübə ilə bu bilgi müdrikliyə yüksəlir.
Əgər siz bu mərhələləri tanımırsınızsa, irəliləyişiniz yavaşlaya və ya tamamilə dayanıb qala bilər.
Amma bu mərhələlər arasında necə keçid edəcəyinizi öyrənsəniz, yol aydınlanır.
İndi isə gəlin bu mərhələlərin hər birinə daha ətraflı baxaq.
Yeni bir bacarığı sıfırdan öyrənmək – sizə nə şəkli, nə də təlimatı olmayan 1000-lərlə puzzle parçasını yerə tökməyə bənzəyir.
Əlinizdə parça-parça faktlar, terminlər, görüntülər var. Amma bu parçaların necə bir araya gəldiyini bilmirsiniz. Bu mərhələ – xam məlumat mərhələsidir. Oxuduğunuz, eşitdiyiniz və ya gördüyünüz informasiyaların hamısı – sadəcə məlumat nöqtələridir. Özlüyündə isə heç bir məna daşımır.
Məsələn, siz bilirsiniz ki, bir tətbiq yaratmaq üçün kod yazmaq lazımdır. Əgər bu tətbiq iPhone üçündürsə, Swift dilində yazılır və çox güman ki, Mac kompüteriniz olmalıdır. Amma bilik yalnız bununla məhdudlaşır.
Siz çoxlu kontent istehlak edirsiniz – videolar, məqalələr, bloqlar. Amma onların nə demək olduğunu başa düşmürsünüz.
Bu, başqasının düşüncə prosesini kopyalamaqdır – nəticəni təkrar edirsiniz, amma düşüncəni yox.
Məsələn, “vibe coding” dediyimiz bir tendensiya var. Sadəcə istədiyinizi təbii dildə deyirsiniz, AI sizin yerinizə kodlaşdırır. Bu, başlanğıc üçün güclü bir alətdir. Amma təməl prinsipləri öyrətmir. Nəticədə isə irəlidə qarşılaşacağınız problemləri özünüz həll edə bilməyəcəksiniz.
Əgər siz:
Daim kontent istehlak edirsiniz, amma tətbiq edə bilmirsinizsə,
Əsasları öyrənmədən orta səviyyəli tapşırıqlara cəhd edirsinizsə,
AI və ya başqa qısa yollarla əsas konsepsiyaları ötürürsünüzsə,
deməli, öyrənmənin ilk mərhələsində ilişib qalmısınız. Bu mərhələdən keçmək üçün isə məlumatları məlumat formasına salmaq lazımdır.
Bu mərhələdə xaos nizama çevrilir.
Parçalar bir-birinə bağlanmağa başlayır. Nümunələr, strukturlar yaranır. Hər şeyin bir-biri ilə necə əlaqəli olduğunu başa düşürsünüz.
Məlumat – mənalandırılmış məlumatdır.
Bu mərhələdə əvvəllər oxuduğunuz şeylərə qayıdırsınız, amma bu dəfə onları nizamlayırsınız. Məsələn, düzgün qeyd aparmaq, öyrəndiklərinizi sistemə salmaq, Notion və ya başqa vasitələrlə öz bilik bazanızı qurmaq – bu mərhələyə aiddir.
Artıq sadəcə Swift və MacBook haqqında bir şey bilmək sizə bəs etmir – siz bir tətbiqin necə yazıldığını, test edildiyini və yayımlandığını anlayırsınız.
Siz artıq sadəcə “eşitmişəm ki…” səviyyəsində deyilsiniz. Artıq anlayırsınız nədir, necədir və nəyə lazımdır.
Məsələn, mən bulud mühəndisi olmamışdan əvvəl IT helpdesk-də işləyirdim. Gələn zənglərə cavab verirdim. Dərin texniki bilik yox idi, amma düzgün məlumata çıxışım var idi – məqalələr, təlimatlar və şəxsi qeydlərim.
Amma o vaxt ekspert deyildim – sadəcə məlumatla işləyirdim.
Vaxt keçdikcə isə, bu məlumatları axtarmağa ehtiyac qalmır. Onlar sizdə vərdişə çevrilir. Bu da sizi növbəti mərhələyə aparır – bilik mərhələsinə.
Bu mərhələdə artıq böyük mənzərəni görürsünüz.
Problemləri analiz edib, fərqli yollarla həll edə bilirsiniz.
Məlumat “nə” və “necə” suallarına cavab verirsə, bilik “niyə” və “nə zaman” suallarını cavablandırır.
Yəni siz artıq informasiyanı daxilləşdirmisiniz. Fərqli vəziyyətlərdə bu informasiyanı tətbiq edə bilərsiniz.
Məsələn, iPhone tətbiqi mövzusuna qayıdaq: bu mərhələdə siz artıq istədiyiniz tətbiqi sıfırdan yaza bilərsiniz. Başqa tətbiqlərə baxıb, onun necə yazıldığını təxmin edə bilər, hətta eyni funksiyanı özünüz yaza bilərsiniz. Artıq boşluqlar sizi saxlamır.
Hələ də Google-da axtarış edirsiniz – amma fərq bundadır ki, nə axtardığınızı və cavabın nə demək olduğunu başa düşürsünüz.
Sadəcə addım-addım təlimata baxmırsınız, düşünürsünüz, tətbiq edirsiniz.
Bu mərhələ ən çətin, ən gec yetişən mərhələdir.
Bəzən bir mütəxəssisin işini görürsünüz və “Nə asandır, maşallah!” deyirsiniz. Amma siz onun illərlə topladığı təcrübənin nəticəsini görürsünüz. O bacarıqlar intuisiya səviyyəsinə keçib.
Bu insanlar artıq qaydalara tabe olmur, qaydaları özləri yazır.
Dərhal hansı yolun işləyəcəyini hiss edirlər. Onlar hadisənin səthi deyil, dərin qatını görür. Həqiqəti saxtadan ayıra bilirlər.
Əgər siz öyrənməkdə, kariyeranızda, yeni bir bacarıqda və ya ümumiyyətlə həyatda çətinlik yaşayırsınızsa – bu çox vaxt səylə deyil, aydınlıqla bağlıdır. Siz sadəcə harada ilişdiyinizi görə bilmirsiniz.
Bu aydınlıq isə ancaq təkrar, səhv və öyrənməklə gəlir.
İrəlidə görünən insanlar çox vaxt sizdən istedadlı deyil. Onlar sadəcə öz mövqelərini dəqiq bilirlər və nə etməli olduqlarını anlayırlar.
Çox ağıllı biri, amma nadir hallarda çalışan biri, daim maraqlanan və hər gün bir az çalışan biri tərəfindən geridə qala bilər.
Yetər ki, davamlı olun… o zaman dahilik sadəcə zaman məsələsinə çevriləcək.
İstifadəçi adı:
kaizenAd Soyad:
Kaizen.azMəqalə sayı:
167
07.03.2021
Fərdi İnkişaf
Günümüzün qlobal problemlərindən biri: - CV göndərirəm lakin heç bir vakansiyadan geri dönüş almıram. Niyə? Bunun əsas səbəblərindən biri CV-nin düzgün hazırlanmaması və əsas məqamlara diqqət yetirilməməsidir. Bu məqalədə sizlər üçün CV-də hansı məsələlərə diqqət yetirməli olduğunuzu addım-addım qeyd etmişik.
07.03.2021
Fərdi İnkişaf
