-
İstifadəçi adı:
kaizen -
Ad Soyad:
Kaizen.az -
Məqalə sayı:
192
Dərc olunma tarixi
22.12.2025 HekayələrBaxış sayı
5
Oxunma müddəti
4 dəq
Dekabr necə bu qədər tez gəldi? 2025 hara getdi? Necə oldu ki, bir anda Pasxa yumurtaları yeməkdən Yeni il ağacları bəzəməyə keçdik?
Zamanın bizə niyə bükülmüş və təhrif olunmuş kimi göründüyünü anlamaq üçün əvvəlcə beynimizin zamanı necə qavradığını araşdırmalıyıq.
“Zaman qavrayışı” ifadəsi əslində bir qədər yanıltıcıdır, çünki zamanın özü qavranıla bilən bir şey kimi “haradasa mövcud” deyil.
Biz rəngi, səsi, dadı və ya toxunuşu qavradıqda, xüsusi hiss orqanları ətraf mühitdə olan bir şeyi qəbul edir: gözə daxil olan işıq hissəciyinin dalğa uzunluğu, qulağa çatan səs dalğasının tezliyi, ağız və burundakı müxtəlif kimyəvi maddələr və ya dərimizə təzyiq göstərən bir cismin basqısı.
Ancaq zaman üçün belə bir mexanizm yoxdur; beynin qavraya biləcəyi “zaman hissəciyi” mövcud deyil.
Beyin zamanı necə qavrayır?
Beyin zamanı birbaşa qavramır, onu nəticə çıxararaq formalaşdırır. Saatın “tik-tak” səsləri kimi, beyin də dəyişiklikləri izləyərək zamanın keçdiyini təxmin edir.
Lakin saatdan fərqli olaraq, beynin sayacağı müntəzəm tik-takları yoxdur. Nə qədər zaman keçdiyini müəyyən etmək üçün beyin, bu müddət ərzində nə qədər hadisə baş verdiyini “hesablayır”.
Əgər bir zaman intervalını həyəcanverici hadisələrlə doldursanız, o müddət daha uzunmuş kimi hiss olunur. Laboratoriya şəraitində aparılan təcrübələrdə qısa müddət ərzində titrəyən bir görüntü, eyni müddət davam edən statik görüntüdən daha uzun çəkmiş kimi qəbul edilir.
Məhz buna görə çox intensiv hadisələrin (məsələn, avtomobil qəzalarının) şahidləri tez-tez zamanın yavaşladığını bildirirlər. Məşhur bir araşdırmada iştirakçılar 30 metrdən çox hündürlükdən arxaya doğru bir torun üzərinə buraxılmışdı.
Bu qorxulu təcrübənin nə qədər davam etdiyini qiymətləndirmələri istənildikdə, başqalarının düşüşünü müşahidə edənlərlə müqayisədə, vaxtı üçdə birindən çox daha uzun olaraq qiymətləndirmişdilər.
Bir hadisəni birbaşa və intensiv şəkildə yaşamaq diqqəti artırır və bu da beynin həmin anlarda çox zəngin və detallı xatirələr saxlamasına səbəb olur.
Daha sonra beyin bu hadisə zamanı nə qədər vaxt keçdiyini qiymətləndirəndə, bu qeyri-adi dərəcədə zəngin xatirələr zamanın olduğundan daha uzun olduğu qənaətini yaradır.
Zaman… doğrudanmı uçub gedir?
Noyabrda və 2025-ci ilin qalan hissəsində baş verənləri anlamaq üçün zamanı iki cür ayırd etməliyik:
— geriyə baxaraq (neçə vaxt keçib?)
— indiki anda irəliyə baxaraq (zaman indi nə qədər sürətlə keçir?)
Hər bir uşağın bildiyi kimi, diş həkiminin gözləmə otağında vaxt, yeni bir oyuncaqla oynamaqdan qat-qat daha yavaş keçir. Bəs niyə?
Yenə də əsas məsələ, nə qədər hadisə baş verdiyi və xüsusilə nəyə diqqət etdiyinizdir. Zamanın özünə nə qədər çox diqqət yetirsəniz, o qədər yavaş keçirmiş kimi hiss olunur.
Köhnə bir deyim var: “Əylənəndə zaman uçur.” Amma bunun üçün mütləq əylənmək lazım deyil. Diqqətinizin nəyə yönəldiyi önəmli deyil; əsas məsələ diqqətin zamanın keçidindən yayındırılmasıdır. İstər iş olsun, istər oyun — zehni məşğul saxlayın və zaman su kimi axıb gedəcək.
Amma əgər zehni boş buraxsanız və saatın əqrəbinə baxaraq beş dəqiqə keçməsini gözləsəniz, bunun nə qədər sonsuz hiss etdiyini anlayacaqsınız. Darıxmaq zamanı yavaşladır.
Rutin illərin uçub getməsinə səbəb olur
Gələcək və keçmiş zaman qavrayışı arasındakı bu uyğunsuzluq “günlər uzun, illər isə qısadır” deyimini də izah edir. Bu hal yaş artdıqca daha qabarıq şəkildə hiss olunur.
Gənc yaşlarda bir çox şey bizim üçün yenidir: ilk dəfə məktəbə gedirik, ilk münasibətimizi qururuq, ilk işimizə başlayırıq. Bu yeni təcrübələr beynin geriyə baxanda çoxlu hadisə olduğunu və deməli, çox zaman keçdiyini düşünməsinə səbəb olan zəngin xatirə anbarı yaradır.
Əksinə, yaş artdıqca gündəlik işlərin əksəriyyəti rutinə çevrilir: uşaqları məktəbə aparmaq, işə getmək, axşam yeməyi hazırlamaq. Bir zamanlar yeni olan bu fəaliyyətlər adiləşdikcə daha az maraqlı olur. Darıxdırıcı işlər zamanı yavaşladır və günlərin bitmək bilmədiyi hissini yaradır.
Ancaq paradoks ondadır ki, bu rutin işlər daha az həyəcanlı və yenilikçi olduqları üçün, yaddaşda daha zəif və solğun izlər buraxırlar. Buna görə də yaşlanan beyin ilin əvvəlindən bəri nə qədər vaxt keçdiyini qiymətləndirəndə, “çox da hadisə olmayıb, deməli çox vaxt keçməyib” nəticəsinə gəlir.
Bu isə artıq dekabrda olduğumuzu bildiyimiz şüurlu biliklə ziddiyyət təşkil edir və ilin necə bu qədər tez keçdiyinə təəccüblənirik.
Bəs zamanı necə yavaşlada bilərik?
Zamanı yaşadığınız anda yavaşlatmaq çox asandır, amma o qədər də xoş deyil: sadəcə darıxın. Qırmızı işıqda gözləyin. Başınızda on minə qədər sayın. Boyanın qurumasına baxın — necə deyərlər.
Ancaq geriyə dönük zamanı yavaşlatmaq bir az daha çətindir. Əslində dekabr gəldikdə, beyninizə “bu il həqiqətən yaşandı” deyə biləcək qədər xatirə təqdim etməlisiniz.
Bunun bir yolu xatirələrin solmasının qarşısını almaqdır və bunun ən yaxşı üsulu onları tez-tez xatırlamaqdır. Gündəlik və ya jurnal yazın. Keçmiş xatirələrinizi yada salın. Xatirələrinizi canlı saxlayın ki, keçmişiniz də canlı qalsın.
İlin sonunda dolu bir xatirə anbarına sahib olmağın digər yolu isə bir az təşəbbüs tələb edir, amma çox daha ilhamvericidir. Çünki ilin uçub getdiyini hiss etməməyin ən yaxşı yolu onu yeni və bənzərsiz təcrübələrin həyəcanlı xatirələri ilə doldurmaqdır.
Ona görə də kəşf edin. Macəraya atılın. Çılğın bir şey edin — heç vaxt unuda bilməyəcəyiniz bir şey.
Daxili saatınız buna görə sizə minnətdar olacaq.
İstifadəçi adı:
kaizenAd Soyad:
Kaizen.azMəqalə sayı:
192
07.03.2021
Hekayələr
07.03.2021
Hekayələr
07.03.2021
Hekayələr
