Biznes - kommersiya, sənaye və peşəkar fəaliyyətlə məşğul olan təşkilat və ya sahibkarlıq subyekti olaraq başa düşülür. Biznesin məqsədi bir növ iqtisadi istehsalı (mal və ya xidmətlər) təşkil etməkdir. Müəssisələr xeyriyyəçilik missiyasını yerinə yetirən, sosial işi davam etdirən kommersiya təşkilatları və ya qeyri-kommersiya təşkilatları ola bilər. Müəssisələr fərdi sahibkarlıqdan tutmuş böyük beynəlxalq korporasiyalara qədər miqyas və əhatə dairəsinə malikdir.

 

Biznesə, eyni zamanda, fərdlərin mənfəət üçün mal və xidmətlərin istehsalı və satışı üçün göstərdiyi səylər və fəaliyyətlər də aiddir.

 

Önəmli məlumatlar

Biznes kommersiya, sənaye, peşəkar fəaliyyətlə məşğul olan təşkilat və ya sahibkarlıq subyekti kimi müəyyən edilir.

Müəssisələr kommersiya təşkilatları və ya qeyri-kommersiya təşkilatları ola bilər.

Biznes növləri məhdud məsuliyyətli cəmiyyətlərdən tutmuş fərdi sahibkarlara, korporasiyalara və ortaqlıqlara qədər dəyişir.

Bəzi müəssisələr tək bir sənayedə kiçik əməliyyatlar edərək fəaliyyət göstərir, digərləri isə dünyanın bir çox sənayesində yayılmış böyük əməliyyatlardır.

Apple və Walmart tanınmış, uğurlu biznesin iki nümunəsidir.

 

 

Biznesi Anlamaq

Biznes termini tez-tez kommersiya, sənaye və ya peşəkar səbəblərlə fəaliyyət göstərən müəssisəyə istinad edir. Konsepsiya ideya və adla başlayır və ideyanı biznesə çevirməyin nə dərəcədə mümkün olduğunu müəyyən etmək üçün geniş bazar araşdırması tələb oluna bilər.

Müəssisələr əməliyyatlara başlamazdan əvvəl tez-tez biznes planları tərtib edirlər. Biznes plan şirkətin məqsəd və vəzifələrini əks etdirən, bu məqsəd və vəzifələrə nail olmaq üçün strategiya və planları sadalayan rəsmi sənəddir. Əməliyyatlara başlamaq üçün kapital götürmək istədiyiniz zaman biznes planları vacib rol oynayır.

 

Biznesin hüquqi strukturunun müəyyən edilməsi nəzərə alınmalı vacib amildir. Çünki biznes sahibləri qanuni əməliyyatlara başlamaq üçün icazə və lisenziyaları təmin etməli, qeydiyyat tələblərinə əməl etməlidirlər.

Korporasiyalar bir çox ölkələrdə hüquqi şəxslər hesab olunur. Yəni biznes əmlaka sahib ola, borc götürə və məhkəmədə iddia qaldıra bilər.

 

Əksər müəssisələr gəlir əldə etmək üçün fəaliyyət göstərirlər ki, bu da adətən mənfəət məqsədi daşıyır. Bununla belə, mənfəət əldə etmədən müəyyən bir işi irəlilətmək məqsədi daşıyan bəzi müəssisələr qeyri-kommersiya adlandırılır. Bu qurumlara xeyriyyə, incəsənət, mədəniyyət, təhsil, istirahət müəssisələri, siyasi və təbliğat qrupları, həmçinin sosial xidmət təşkilatlarını nümunə göstərə bilərik.

 

Biznes fəaliyyətinə çox vaxt mal və xidmətlərin satışı və alışı daxildir. Biznes fəaliyyəti istənilən yerdə baş verə bilər - istər fiziki vitrində, istər onlayn, istərsə də yol kənarında.

 

Şirkət çox vaxt öz işini fəaliyyət göstərdiyi sənaye ilə müəyyən edir. Məsələn, daşınmaz əmlak biznesi, reklam biznesi və ya parça istehsalı biznesi sənaye nümunələridir. Biznes, əsas məhsul və ya xidmətlə bağlı əməliyyatları göstərmək üçün tez-tez istifadə olunan bir termindir. Məsələn, ExxonMobil öz biznesini neftlə təmin etməklə həyata keçirir.

 

Qeyd: Yaxşı ad çox vaxt biznesin ən qiymətli aktivlərindən biridir, ona görə də biznes sahiblərinin öz adlarını ağıllı şəkildə seçmələri vacibdir.

 

Biznes növləri

 

Biznesi təşkil etməyin bir çox yolu var və bunlara uyğun gələn müxtəlif hüquqi və vergi strukturları var. Müəssisələr təsnif edilir və ümumiyyətlə aşağıdakı kimi strukturlaşdırılır:

 

Fərdi sahibkarlıq: Adından da göründüyü kimi, fərdi sahibkarlıq bir şəxsə məxsusdur və idarə olunur. Müəssisə ilə sahibkar arasında heç bir hüquqi ayrılıq yoxdur. Bu o deməkdir ki, biznesin vergi və hüquqi öhdəlikləri sahibin məsuliyyətidir.

 

Tərəfdaşlıqlar: Tərəfdaşlıq, birlikdə iş aparan iki və ya daha çox şəxs arasında işgüzar münasibətdir. Hər bir tərəfdaş biznesə resurslar və pul verir, biznesin mənfəət və zərərlərində iştirak edir. Ortaq mənfəət və zərərlər hər bir tərəfdaşın vergi bəyannaməsində qeyd olunur.

 

Korporasiyalar: Korporasiya, bir qrup insanın tək bir qurum kimi fəaliyyət göstərdiyi bir işdir. Sahiblərə adətən korporasiyanın səhmləri üçün mübadilə edən səhmdarlar deyilir. Biznesin birləşdirilməsi sahibkarların biznes öhdəliklərini maliyyə məsuliyyətindən azad edir.

 

Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyətlər (MMC): Bu, nisbətən yeni biznes strukturudur və ilk dəfə 1977-ci ildə Vayominqdə, 1990-cı illərdə digər yerlərdə mövcud olmuşdur. Məhdud məsuliyyətli şirkət ortaqlığın vergi güzəştlərini korporasiyanın məhdud məsuliyyətli faydaları ilə birləşdirir.

 

 

Biznes Ölçüləri

 

Kiçik bizneslər

 

Kiçik sahibkarlar tərəfindən idarə olunan şirkətlər kiçik bizneslər adlanır. Ümumiyyətlə bir şəxs və ya 100-dən az işçisi olan kiçik bir qrup şəxs tərəfindən idarə olunan bu şirkətlərə ailə restoranları, evdə işləyən şirkətlər, geyim, kitab və nəşriyyat şirkətləri və kiçik istehsalçılar daxildir.

 

Orta ölçülü bizneslər

 

Müəssisələrin mənzərəsini qiymətləndirdikdə, orta şirkət 100-dən 499-a qədər işçisi və ya illik ümumi satışlarında 10 milyon dollardan 50 milyon dollara qədər olan şirkət kimi müəyyən edilir.

 

Böyük bizneslər

 

Böyük bizneslərin adətən 1000-dən çox işçisi var və ümumi gəlirlərdə 50 milyon dollar və ya daha çox gəlir əldə edirlər. Onlar açıq şəkildə satılan şirkət kimi əməliyyatları maliyyələşdirmək üçün korporativ səhmlər buraxa bilərlər.

 

Böyük müəssisələr beynəlxalq əməliyyatları olan bir ölkədə yerləşə bilər. Onlar insan resursları, maliyyə, marketinq, satış, tədqiqat və inkişaf kimi şöbələr tərəfindən təşkil edilir. Bir şəxsə və ya bir qrup insana məxsus kiçik və orta müəssisələrdən fərqli olaraq, böyük təşkilatlar çox vaxt vergi yükünü adətən şirkətlərini idarə etməyən sahiblərindən ayırır, lakin bunun əvəzinə biznes qərarlarının əksəriyyətini seçilmiş direktorlar şurası qəbul edir.

 

Tanınmış biznes nümunələri

 

Apple

 

Apple innovativ məhsulları, o cümlədən şəxsi kompüterləri, smart cihazları, musiqi və video yayım xidmətləri ilə tanınır.

 

1977-ci ildə Steve Jobs və Steve Wozniak tərəfindən qurulan Apple, dəyəri 1 trilyon dollara çatan ilk açıq ticarət şirkəti oldu. Şirkətin səhmləri Nasdaq-da AAPL simvolu altında ticarət edilir. 7 iyun 2022-ci il tarixinə gündaxili ticarət bir səhm üçün təxminən 148 dollar təşkil etdi. Şirkətin bazar kapitallaşması isə 2,41 trilyon dollara çatdı.

 

Şirkətdə iki milyondan çox insan çalışır. O cümlədən birbaşa Apple işçisi kimi işləyən 80.000 nəfər var. Qalan işlərə təchizatçılar, istehsalçılar və Apple mağazası vasitəsilə dəstəklənən başqaları daxildir. Şirkət 2021-ci ildə 297,3 milyard dollar xalis satış əldə etdiyini bildirdi ki, bu da ilk növbədə məhsul seqmentindən irəli gəlir.

 

Apple-ın uğurunun açarı onun məhsullar ailəsində və yenilik etmək bacarığındadır. Şirkət dizayn və keyfiyyətə diqqət yetirir - Jobsun korporativ vizyonunun əsas hissəsi olan iki əsas element. Apple-ın yaratdığı və bazara çıxardığı məhsullar eyni əməliyyat sistemi altında istifadə oluna bilər ki, bu da istehlakçılara onları bir yerdə sinxronlaşdırmağa imkan verir və bununla da korporativ xərcləri azaldır. Apple-ın yeni məhsul və xidmətləri yaratmaq, inkişaf etdirmək və bazara çıxarmaq qabiliyyəti də onu rəqiblərindən üstün tutur.

 

Walmart

 

Walmart dünyanın ən böyük pərakəndə satış şirkətlərindən biridir və çoxmillətli korporasiya kimi fəaliyyət göstərir. Şirkət 1962-ci ildə Arkanzasda Sam Walton tərəfindən təsis edilib. Onun 24-dən çox müxtəlif ölkədə 10,500-dən çox yeri və 2,3 milyondan çox işçisi var.

 

Şirkət 1970-ci ildə birjaya çıxdı və Nyu-York Fond Birjasında (NYSE) WMT simvolu altında ticarət etdi. 7 iyun 2022-ci il tarixinə Walmart səhmləri hər bir səhm üçün təxminən 123,37 dollara satılıb və bazar dəyəri 337,38 milyard dollar təşkil edib.

 

Walmart 2021-ci ilin tam ili üçün 559 milyard dollar gəlir əldə edib. Bu rəqəm ilk növbədə Meksika və Kanadada qeydə alınan e-ticarət seqmenti və beynəlxalq satışlar vasitəsilə onlayn satışlar hesabına formalaşıb.

 

Walmart-ın uğurunu onun brend adı, qiymətləri, diversifikasiyası (xüsusilə də onlayn bazarının əlavə olunması ilə), səmərəli təchizat zəncirinin idarə edilməsi və maliyyə gücü də daxil olmaqla bir neçə faktorla əlaqələndirmək olar.

 

Biznesə necə başlarsınız?

 

Bir işə başlamaq üçün atmalı olduğunuz bir neçə addım var. Buraya bazar araşdırmasının aparılması, biznes planının hazırlanması, kapital və ya digər maliyyə formalarının axtarışı, yer və biznes strukturunun seçilməsi, düzgün adın seçilməsi, qeydiyyat sənədlərinin təqdim edilməsi, vergi sənədlərinin (işəgötürən və vergi ödəyicisinin şəxsiyyət vəsiqələri) əldə edilməsi, icazə və lisenziyaların alınması daxildir. Gündəlik bank ehtiyaclarınızı asanlaşdırmaq üçün maliyyə institutunda bank hesabı açmaq da yaxşı fikirdir.

 

Onlayn biznesinizi necə qurursunuz?

 

Onlayn biznesə başlamaq bir neçə istisna olmaqla, ənənəvi bizneslə eyni addımlardan bəzilərini əhatə edir.

 

Hələ hər şeydən əvvəl bazar araşdırması aparmalı və biznes planı hazırlamalısınız. Bu tamamlandıqdan sonra biznesiniz üçün ad və struktur seçin, sonra təşkilatınızı qeydiyyatdan keçirmək üçün hər hansı sənədləşmə işləri aparın.

 

Fiziki bir yer tapmaq əvəzinə, bir platforma seçin və veb saytınızı dizayn edin. Biznesinizi başlamazdan əvvəl, istər ənənəvi marketinq vasitələri, istərsə də sosial media kimi daha yaradıcı yollar vasitəsilə hədəf bazarınızı qurmağın bir yolunu tapmalısınız.

 

Biznes adını necə seçirsiniz?

 

Biznes adınız idarə etməyi planlaşdırdığınız təşkilatın növünə uyğun olmalı və cəlbedici olmalıdır - insanların diqqətini çəkəcəkləri və xatırlayacaqları bir şey, sizinlə əlaqə saxlamağı, eləcə də satmağı planlaşdırdığınız məhsul və xidmətləri xatırlatsın. Orijinallıq əsasdır. Və ən əsası, başqası tərəfindən istifadə edilməmiş bir ad olmalıdır. İnternetə keçin və onun mövcud və ya artıq qeydiyyatdan keçib-keçmədiyini görmək üçün biznes adı axtarışı aparın.

 

Biznes planını necə yazırsınız?

 

Biznes planları biznesinizi idarə etmək üçün vacibdir və fəaliyyətinizə başlamaq üçün lazım olan maliyyəni təmin etməyə kömək edə bilər. Siz ənənəvi və ya yeni biznes planı arasında seçim edə bilərsiniz.

 

Ənənəvi biznes planı çoxlu detallarla əhatəlidir. Buraya şirkətin xülasəsi və onun uğur qazanacağı yollar daxildir. Buraya həmçinin bazar, idarəetmə, məhsul və xidmətlər, marketinq və satış proqnozlarınız haqqında məlumatlar daxildir.

 

Son olaraq:

 

Bizneslər iqtisadiyyatın dayağıdır. Onlar fiziki şəxslər və digər şirkətlər tərəfindən alına bilən məhsul və xidmətlər təqdim edirlər.

 

Bizneslərin ölçüsü kiçikdən böyüyə qədər dəyişir və bir çox müxtəlif sənaye sahələrində fəaliyyət göstərir. Biznes strukturları da tək ortaqlıqlardan sahiblərinə səhmdar kapitalını təmin edən iri korporasiyalara qədər dəyişir.

 

Biznesə başlayarkən araşdırma aparın və biznes plan hazırlayın. Bu, əməliyyatınıza başlamaq üçün lazım olan vəsaitləri toplamağa imkan verir.

 

Mənbələr: investopedia.com; www.grandars.ru