01.08.2025 Texnologiya
15 dəq
Bir çox insan “daxili nitq” (DN) adlandırılan bir növ daxili dil təcrübəsini yaşadıqlarını bildirir. Bu icmal, bu fenomenə olan elmi marağın son dövrlərdə artmasını nəzərdən keçirir. Tədqiqatların ümumi nəticələri DN-in funksional bir dil prosesi olduğunu və onun idrakın müxtəlif sahələrində faydalar təmin edə biləcəyini göstərən nəzəri modeli dəstəkləyir. Son illərdə ortaya çıxan əsas anlayışlardan biri də DN-in müxtəlif subyektiv keyfiyyətlərlə xarakterizə olunan bədənlənmiş bir təcrübə olmasıdır. Bu təcrübə süni sistemlərdə modelləşdirilə bilər və DN-ə dair neyro siqnallar beyin–kompüter interfeysləri sahəsindəki irəliləyişlər sayəsində deşifrə oluna bilər. Gələcək tədqiqatlar üçün əsas çağırışlar arasında DN-in fərdi xüsusiyyətlərinin daha dərindən anlaşılması və DN-in alt növləri üzrə forma-funksiya əlaqələrinin xəritələndirilməsi yer alır.
25.07.2025 Texnologiya
4 dəq
Süni intellektin (Sİ) yaratdığı riskləri qiymətləndirərkən çox vacib bir təhlükəni gözdən qaçırırıq. Tənqidçilər adətən üç əsas təhlükəyə diqqət çəkirlər: iş yerlərinin itirilməsi, qərəz və nəzarət/məxfilik. Sİ-nin dermatoloqlardan tutmuş yük maşını sürücülərinə və marketoloqlara qədər bir çox insanın işini itirməsinə səbəb olacağı deyilir. Tarixi əlaqələrin proqnozlaşdırmaya çevrilərək bərabərsizliyi möhkəmləndirməsi də vurğulanır — məsələn, məhkəmə alqoritmlərinin qaradərili kişilər üçün təkrar cinayət ehtimalını ağdərililərlə müqayisədə daha yüksək göstərməsi. Eyni zamanda, tətbiqlərin insanlar üzərində nəzarətə kömək etdiyi qeyd olunur — məsələn, Amazon-un sürücülərin yoldan baxışını izləməsi.
14.07.2025 Texnologiya
11 dəq
Dünya misli görülməmiş texnoloji sürətlə irəlilədikcə, işin mahiyyəti dərin şəkildə dəyişməkdədir. 2050-ci ilədək “ofis”, “komanda”, “gündəlik işə gedib-gəlmə”, “tapşırıqlar”, “layihələr” kimi anlayışların bəziləri yenidən formalaşa bilər və ya tamamilə köhnəlmiş sayılar, ortalığa isə hələ kəşf edilməmiş qeyri-adi iş üsulları çıxa bilər.
09.07.2025
Texnologiya
5 dəq
İstər tətbiqlərinizi köçürmə yolu ilə (Lift & Shift, Rehost və s.) buluda daşıyaraq, istərsə də artıq buludda yerləşdirilmiş proqram təminatınızın olması fərq etməz. Başlanğıcda bu keçid daha yaxşı miqyaslana bilmə, innovasiya, dayanıqlılıq və maliyyə qənaəti kimi üstünlüklər təqdim etsə də, əsil faydalar tətbiqlərin modernləşdirilməsi zamanı əldə edilir.
04.07.2025 Texnologiya
6 dəq
Süni intellektin sürətli inkişafı həyatımızın bir çox sahəsinə təsir edir. Bu texnoloji inqilabın mərkəzində isə Böyük Dil Modelləri (LLM – Large Language Models) dayanır. Onlar mətnləri başa düşür, suallara cavab verir, kod yazır və hətta orijinal məqalələr yaradır. Bəs bu modellər necə işləyir? Gəlin birlikdə araşdıraq.
18.06.2025
Texnologiya
3 dəq
Avtonom nəqliyyat vasitələri - insan müdaxiləsi olmadan hərəkət edə bilən, süni intellekt və sensor texnologiyaları ilə idarə olunan avtomobillərdir. Bu avtomobillər radar, kamera və GPS sistemləri vasitəsilə ətraf mühiti analiz edir və real vaxtda qərar verir. Avtonom avtomobillər yol qəzalarının azalmasına, enerji səmərəliliyinin artmasına və əlillər üçün sərbəst hərəkət imkanlarına səbəb ola bilər. Bununla yanaşı, etik məsələlər, kiber təhlükəsizlik və hüquqi məsuliyyət kimi çağırışlar da mövcuddur. Gələcəkdə bu texnologiyanın daha geniş yayılması şəhər infrastrukturunda ciddi dəyişikliklərə yol aça bilər.
11.06.2025
Texnologiya
4 dəq
Müasir texnologiyalar, xüsusilə sosial media platformaları, saxta xəbərlərin sürətli yayılmasını asanlaşdırır və bu, informasiya müharibəsinin əsas alətlərindən birinə çevrilib. Alqoritmlər, botlar və deepfake texnologiyası vasitəsilə ictimai rəyə təsir göstərmək, siyasi sabitliyi pozmaq mümkündür. Dövlətlər bu vasitələrdən beynəlxalq rəqabət və ictimai manipulyasiya məqsədilə istifadə edir. Eyni zamanda texnologiya, fakt yoxlama alətləri və süni intellekt vasitəsilə bu təhlükələrlə mübarizəyə də imkan verir. Problemin həlli üçün media savadlılığının artırılması və texnoloji platformaların məsuliyyət daşıması vacibdir.
30.05.2025 Texnologiya
Kosmos tədqiqatları müasir dövrdə texnologiya, təhlükəsizlik və iqtisadiyyat sahəsində strateji əhəm...
22.05.2025 Texnologiya
3 dəq
Bulud texnologiyaları, məlumatların internet üzərindən uzaq serverlərdə saxlanmasını və idarə olunmasını təmin edən texnologiyadır. Bu sistem istifadəçilərə istənilən vaxt və yerdə məlumatlara çıxış imkanı verir. Ənənəvi saxlama üsulları ilə müqayisədə daha çevik və qənaətcildir. Bulud texnologiyası həm fərdi istifadəçilər, həm də şirkətlər üçün rahat və effektiv həll yolu təqdim edir. Lakin təhlükəsizlik və məxfilik məsələləri bu texnologiyanın əsas çağırışlarıdır. Gələcəkdə süni intellektin dəstəyi ilə bu texnologiyanın daha təhlükəsiz və funksional olacağı gözlənilir.
14.05.2025 Texnologiya
5 dəq
Kvant kompüterlər məlumatı klassik bitlər yerinə kvant bitləri – kubitlər ilə emal edən gə...
05.05.2025
Texnologiya
2 dəq
Marsa insan göndərmək ideyası son illərdə kosmos tədqiqatlarının əsas hədəfinə çevrilmişdir. Mars, s...
STEAM təhsil sistemi elm, texnologiya, mühəndislik, incəsənət və riyaziyyat sahələrinin inteqrasiyasına əsaslanır. Bu ya...
211
Rəqəmsal bankçılıq və maliyyə texnologiyaları (FinTech) ənənəvi maliyyə xidmətlərini texnologiya ilə birləşdirərək daha ...
327
Kibertəhlükələr rəqəmsal dövrdə həm fərdlər, həm də cəmiyyət üçün ciddi təhdid yaradır. Zərərli proqramlar, fişinq və mə...
205
Süni intellekt (AI), iş dünyasında avtomatlaşdırma və məhsuldarlığın artırılması ilə əhəmiyyətli dəyişikliklərə səbəb ol...
301
Blokçeyn, məlumatları təhlükəsiz və şəffaf şəkildə saxlayan mərkəzləşdirilməmiş bir texnologiyadır. İlk olaraq kriptoval...
398
Mobil rabitə texnologiyaları daim təkmilləşir və yeni imkanlar açır. 5G texnologiyası bu sahədə inqilabi bir addım hesab...
332
Süni intellekt (SI), səhiyyə sahəsində inqilabi dəyişikliklər yaratmağa başlayıb, xüsusən tibbi görüntüləmə və xəstəlikl...
357
Turizm sektoru ən rəqabətli sahələrdən biri kimi seçilir. Bu gərgin rəqabətdə turizm agentlikləri innovativ texnologiyal...
594
Rəqəmsal dünyada şifrələr şəxsi məlumatlarımızı qorumağın əsas vasitəsidir. Lakin zəif və ya təkrarlanan şifrələr kiber ...
538
