Kaizen.az - Fərdi İnkişaf Platforması

Kaizen/

Kibertəhlükələrə Qarşı Fərdi və İctimai Müdafiə Yolları

İnformasiya texnologiyalarının həyatımızın hər sahəsinə inteqrasiya olunması, həm fərdi, həm də ictimai səviyyədə bir çox üstünlüklər yaratmışdır. Lakin bu inkişafın tərs tərəfi də var: kibertəhlükələr. Günümüzdə şəxsi məlumatların oğurlanması, sistem hücumları, fırıldaqçılıq və digər növlərdə artan kibercinayətlər, fərdi istifadəçilər və cəmiyyətlər üçün ciddi təhdidə çevrilib. Bu səbəbdən kibertəhlükələrə qarşı səmərəli müdafiə yolları haqqında düşünmək zərurət halını almışdır.

1. Kibertəhlükələrin növləri və onların təsiri

Kibertəhlükələr müxtəlif formalarda ortaya çıxır:

Zərərli proqramlar (malware) – viruslar, troyanlar, spyware və s.
Fişinq (phishing) – saxta e-maillər və saytlarla istifadəçi məlumatlarının ələ keçirilməsi.
DDoS hücumları – veb sayt və sistemlərin fəaliyyətinin dayandırılması.
Ransomware – məlumatların şifrələnərək fidyə qarşılığında açılması.
Şəxsi məlumatların sızması – sosial şəbəkələrdə və ya digər platformalarda şəxsi məlumatların oğurlanması.

Bu hücumlar fərdi səviyyədə maddi və mənəvi zərərlərə, ictimai səviyyədə isə dövlət qurumlarının və şirkətlərin fəaliyyətinin pozulmasına səbəb ola bilər.

2. Fərdi müdafiə yolları

Fərdi istifadəçilər kibertəhlükələrdən qorunmaq üçün aşağıdakı addımları ata bilərlər:

a) Güclü parollardan istifadə

Müxtəlif platformalar üçün fərqli və kompleks parollar yaratmaq.
İki faktorlu identifikasiya sistemindən istifadə etmək.

b) Antiviral və təhlükəsizlik proqramları

Kompüter və mobil cihazlarda yenilənmiş antivirus proqramlarının quraşdırılması.

c) Şübhəli linklərdən uzaq durmaq

Tanımadığınız mənbələrdən gələn e-poçtlar və linklərə daxil olmamaq.
Rəsmi saytların domeninə diqqət yetirmək (məsələn, “gov.az” və s.).

d) Məlumatların ehtiyat nüsxəsinin saxlanması

Əhəmiyyətli məlumatların bulud (cloud) və ya xarici daşıyıcılarda saxlanılması.

3. İctimai müdafiə yolları

Cəmiyyətin bütövlükdə müdafiəsi dövlət və qeyri-dövlət qurumlarının birgə fəaliyyəti ilə mümkündür:

a) Dövlət səviyyəsində qanunvericilik və nəzarət

Kibercinayətlərlə bağlı xüsusi qanunların qəbul edilməsi.
Kiberpolis və rəqəmsal təhlükəsizlik mərkəzlərinin fəaliyyəti.

b) Maarifləndirmə kampaniyaları

Məktəblərdə və universitetlərdə kiberetik və kibertəhlükəsizlik dərslərinin keçirilməsi.
TV, sosial media və digər vasitələrlə ictimai maarifləndirmə.

c) Strateji texnoloji infrastrukturun müdafiəsi

Bank sistemləri, enerji şəbəkələri, dövlət portal və sistemlərinin müasir texnologiyalarla qorunması.
Kibertəhlükəsizlik üzrə mütəxəssis hazırlığı və beynəlxalq əməkdaşlıq.

4. Gələcəyə baxış

Texnologiya inkişaf etdikcə, kibertəhlükələrin forması da dəyişir. Bu baxımdan həm fərdi, həm də ictimai səviyyədə dinamik, adaptiv və davamlı müdafiə strategiyaları hazırlanmalıdır. Süni intellektin və maşın öyrənməsinin kibermüdafiədə rolu da getdikcə artır.

Kibertəhlükələr rəqəmsal dövrün qaçınılmaz reallığıdır. Bu reallıqla mübarizə isə həm fərdi, həm də ictimai məsuliyyət tələb edir. Müasir cəmiyyət yalnız kibertəhlükəsizliyə diqqət yetirdikdə texnoloji inkişafdan tam və təhlükəsiz şəkildə faydalana bilər.

Yazar

İstifadəçi adı:
kaizen
Ad Soyad:
Kaizen.az
Məqalə sayı:
152

Əlaqəli məqalələr

Aqronomiya Robotları

04.05.2023

Texnologiya

Texnologiyanın durmadan inkişaf etdiyi müasir dövr yenilikləri aqronomiyadan da yan keçməyib. Bu gün sizlərlə aqronomiyada istifadə olunan bir-birindən fərqli və yararlı robotlarla tanış olacağıq.

Texnoloji İnkişafların İnsan Davranışlarına və Sosial Mediaya Təsiri

28.10.2021

Texnologiya

Texnologiyanın inkişafı ilə insanların texnologiya ilə qarşılıqlı əlaqəsində fərqliliklər yaratdı. Keçmişdə çox evdə kompüter, telefon və planşet, hətta televizor belə yox idi.

Metaverse: Yeni Virtual Dünya

19.11.2021

Texnologiya

Bildiyiniz kimi, bu yaxınlarda Facebook-un qurucusu və baş direktoru Mark Zukerberq ,Facebook adının şirkətin gələcəyini adekvat şəkildə təsvir etmədiyini və ad dəyişikliyini təsdiqlədi və “Metaverse”haqqında bəzi məlumatlar verdi.İnsanlarda “Metaverse” nədir? ,Hansı xüsusiyyətlələrə malikdir? və s kimi suallar yarandı.Gəlin bu suallara cavab tapmağa çalışaq.