-
İstifadəçi adı:
kaizen -
Ad Soyad:
Kaizen.az -
Məqalə sayı:
176
Dərc olunma tarixi
01.08.2025 TexnologiyaBaxış sayı
20
Oxunma müddəti
15 dəq
Daxili nitq, bir çox insanın subyektiv təcrübəsinin mühüm xüsusiyyəti kimi bildirdiyi daxili dil formasını ifadə edir. DN-in fəaliyyət planlaması , emosiyaların tənzimlənməsi , keçmiş və gələcəyə yönəlmiş düşüncələrin vasitəçiliyi , habelə yaradıcı təfəkkür kimi bir sıra idrak funksiyalarına xidmət etdiyi irəli sürülmüşdür. DN, öz-özünə danışma (self-talk) forması kimi başa düşülə bilər — yəni insanın özü ilə sanki sosial mübadilə kontekstini qoruyaraq “danışdığı” bir auditoriya obrazı yaradılır. Bundan başqa, DN səssiz şəkildə həyata keçirilən və tez-tez idman kimi bacarıq tələb edən motor fəaliyyətlərdə performansla əlaqələndirilən özünə yönəlmiş nitq forması kimi də dəyərləndirilə bilər.
Bu icmal, daxili (və ya səssiz) monoloq, daxili dialoq, daxili səs, səssiz özünə danışma, daxili narrativ, verbal düşüncə, endofaziya və autokommunikasiya kimi müxtəlif adlarla təsvir edilən təcrübələri əhatə edir. Bu sahədə aparılan tədqiqatlar “daxili nitq” (DN) terminini üstün tutur. Çünki bu termin fenomenin aktiv xarakterini vurğulayır və DN-in səs sayı, dialoqluluq dərəcəsi kimi xüsusiyyət və funksional məsələləri öncədən fərz etmir. Araşdırmaçılar DN-in bu səssiz formasını onun açıq (səslə müşayiət olunan) formasından ayırmağın vacibliyini qeyd etmişlər . İnkişaf psixologiyasında (bax: Qutu 1), açıq formada olan bu nitq “özəl nitq” (private speech) adlandırılır (Şəkil 1).
DN daxilində daha bir önəmli fərqləndirmə də var: daxili danışma (inner speaking) və daxili dinləmə (inner hearing). Daxili danışmada insan öz səsini “sanki səsli qeyd edir” kimi təcrübə edir ; daxili dinləmədə isə bu səsin öz içində eşidildiyi təəssüratı yaranır. DN, funksional məqsədlərlə dilin istehsal edildiyi bir növ eşitmə obrazı kimi başa düşülə bilər , bu da onu sırf “öz nitqini xəyal etmək” prosesindən fərqləndirir .
Vıqotskinin nəzəriyyəsinə görə , daxili nitq (DN) uşaqlıq dövründə, başqaları ilə dil vasitəsilə qurulan sosial qarşılıqlı əlaqələrin tədricən daxilləşdirilməsi yolu ilə inkişaf edir. Bu proses nəticəsində fərd əvvəllər başqalarının davranışını tənzimləmək üçün istifadə etdiyi dili öz idrak və davranışını tənzimləmək üçün istifadə etməyə başlayır (bax: Şəkil 1). Bu nəzəriyyənin mühüm nəticələrindən biri budur ki, DN çevik şəkildə genişləndirilmiş (açıq, sintaktik cəhətdən tam) və yığcam (qısa və məna yüklü) formalar arasında keçid edə bilir. Stress və idrak çətinliyi şəraitində DN bəzən yenidən xaricə yönəlib açıq (səslə müşayiət olunan) özünə danışma və ya özəl nitq formasında ifadə oluna bilər .
Beləliklə, Vıqotskinin nəzəriyyəsi, DN-in səssiz və açıq formaları ilə bağlı tapıntıların inteqrasiyası üçün anlayış çərçivəsi təqdim edir — xüsusilə də onun uşaqlıqda meydana çıxmasının zaman xəttində. Bu yanaşma DN-in artikulyator hərəkətlərin hissi nəticələrinin proqnozlaşdırılması kimi izah edilən modellərlə də əlaqələndirilə bilər (bu barədə daha ətraflı “Daxili nitq və beyin” bölməsində danışılır). Nəzəri nəticələrdən biri budur ki, DN daxilləşdirildikcə sintaktik və semantik qısaltmalar baş verir , yəni DN-i sadəcə xarici nitqin artikulyasiyasız forması kimi qəbul etmək doğru deyil.
Bununla bağlı daha bir sual isə proqnozlaşdırıcı emal modellərində hansı nitq formasının zəiflədildiyi (attenuated) məsələsidir. Əgər DN Vıqotskinin təklif etdiyi sxem üzrə inkişaf edirsə, onda DN-də zəifləyən artikulyator komponentlər sosial nitqə deyil, artıq fərdin özünə yönəlmiş, lakin hələ də səslə müşayiət olunan özəl nitqə aid olmalıdır. Daxilləşmə ilə baş verən transformasiyalar nəticəsində , özəl nitq funksional və formal olaraq sosial nitqdən fərqlənir və bu da DN-in sadəcə “sosial nitqin zəiflədilmiş forması” kimi modelləşdirilməsinə düzəliş etməyi tələb edir.
Bu baxış DN-in beynin erkən inkişaf mərhələlərində necə formalaşdığını göstərən tədqiqatlarla da dəstəklənir. Xüsusilə, dorsal dil yolunun (o cümlədən arcuate fasciculus-un) alt komponentlərinin anatomik inkişafı ilə bağlı tapıntılar [95] bu fikri möhkəmləndirir. Vıqotskinin DN-in inkişafı ilə bağlı təqdim etdiyi izahlar, həmçinin DN-in spesifik alt növlərinin (məsələn, dialoji DN və digər səslərin iştirakı ilə DN – bax: Qutu 2) uydurma sosial tərəfdaşlarla (məsələn, xəyali dostlarla) qurulan əlaqələr vasitəsilə necə meydana çıxdığını göstərən araşdırmalarla da üst-üstə düşür .
Bundan əlavə, DN-in reallıqda mövcud olmayan şəxslərlə qarşılıqlı əlaqə üçün vasitə rolunu oynaya bilməsi fikri, məktəbəqədər yaşlı uşaqların xəyali dostlara malik olduqları zaman daha çox özəl nitqdən istifadə etdiklərini göstərən araşdırmalarla da uyğunluq təşkil edir. Bu da göstərir ki, belə nitq formaları sosial mübadilə proseslərini simulyasiya etmək və asanlaşdırmaqda mühüm rol oynaya bilər.
Bu şəkildə Vıqotskinin təsvir etdiyi daxilləşdirmə prosesi göstərilir. Həyatın ilk günlərindən etibarən körpələr sosial qarşılıqlı əlaqələrdə iştirak edir və dil öyrənildikcə bu münasibətlər nitq vasitəsilə tənzimlənməyə başlayır (xarici dialoq). Bu sosial dialoqlar tədricən daxilləşdirilərək özəl nitq və ya açıq formada öz-özünə danışmaya çevrilir. Özəl nitqin daxili nitqə keçməsi isə əlavə transformasiyalarla müşayiət olunur. DN, genişləndirilmiş (tam cümlə strukturlu) və yığcam (sıx, kodlaşdırılmış) formalar arasında dəyişə bilər. DN-in yenidən xariciləşməsi isə insanlara idrak tələbləri dəyişdikcə genişləndirilmiş və yığcam DN arasında çevik şəkildə keçid etməyə, həmçinin DN-i açıq formada ifadə etməyə imkan verir .
Daxili nitqin (DN) öyrənilməsində qarşıya çıxan əsas çətinliklərdən biri onun mahiyyət etibarilə subyektiv və müşahidə olunmaz olmasıdır. Bu səbəbdən DN-in tədqiqi üçün bir neçə metodoloji yanaşma işlənib hazırlanmışdır.
İlk yanaşma retrospektiv hesabatlardır – yəni iştirakçılardan müəyyən bir müddət ərzində DN-lə bağlı təcrübələrini nə dərəcədə yaşadıqlarını soruşmaq. Bu metod DN-in fərdlərarası dəyişkənliyini (interindividual variability) anlamaqda faydalıdır. Bu istiqamətdə aparılan tədqiqatlarda DN-in tezliyi, onun şəxsiyyət xüsusiyyətləri ilə əlaqəsi (məsələn, nevrotiklik və ya introversiya) və spesifik xüsusiyyətləri, məsələn, DN-in dilinin emosional tonu və ya struktur səviyyəsi araşdırılmışdır .
İkinci yanaşma, DN-lə bağlı təcrübələrin real vaxtda və ya ona yaxın zamanda qeydə alınmasına əsaslanır. Bu məqsədlə təkrarlanan təcrübə nümunələmə metodları (experience sampling methods – ESM) və ya təhlil edilə bilən düşüncə nümunələri (descriptive experience sampling – DES) tətbiq olunur. Bu texnikalar iştirakçılardan müəyyən vaxt intervallarında DN-lə bağlı təcrübələri barədə hesabat verməyi tələb edir. Bu cür yanaşmalar, DN-in kontekstdə necə ortaya çıxdığını və onun idrakla necə əlaqəli olduğunu öyrənmək baxımından əhəmiyyətlidir .
Üçüncü metodoloji yanaşma eksperimental və laboratoriya əsaslı tədqiqatları əhatə edir. Bu üsullar DN-in müxtəlif idrak tapşırıqları (məsələn, işçi yaddaş, problem həll etmə, planlaşdırma və s.) zamanı necə aktivləşdiyini öyrənmək məqsədi daşıyır. Bu tip tədqiqatlar DN-in idrak funksiyaları ilə əlaqəsini müəyyənləşdirmək üçün zəruri eksperimental nəzarət imkanı yaradır. Lakin bu metodlar DN-in gündəlik təcrübədəki təbii formasını tam əks etdirməyə bilər .
Son illərdə DN-in neyrofizioloji əsaslarını araşdırmaq üçün beyin təsvirləmə metodları – xüsusilə funksional maqnit-rezonans tomoqrafiyası (fMRI), elektroensefaloqrafiya (EEQ) və maqnetoensefaloqrafiya (MEQ) kimi üsullardan istifadə olunur. Bu tədqiqatlar DN-in beynin dil bölgələri, motor planlaşdırma strukturları və icraedici funksiyalarla əlaqəli sahələrində necə aktivləşdiyini göstərmişdir. Bununla belə, DN-in səssiz və fərdi xarakteri bu siqnalların spesifik DN fəaliyyətini əks etdirib-etdirmədiyini ayırd etməyi çətinləşdirir.
Bütün bu yanaşmaların hər birinin güclü və zəif cəhətləri vardır. DN-in daha tam başa düşülməsi üçün bu metodların komplementar (bir-birini tamamlayan) şəkildə istifadəsi vacibdir. Məsələn, beyin təsvirləmə metodları DN-in neyroanatomik əsaslarını aşkar edə bilər, lakin subyektiv təcrübəni birbaşa ölçə bilməz; retrospektiv sorğular isə subyektiv aspektləri əks etdirə bilər, lakin DN-in dinamikasını izləməkdə məhduddur. Gələcək tədqiqatlar DN-in fərqli növlərini və kontekstlərə görə dəyişkənliyini daha dəqiq şəkildə fərqləndirmək üçün bu metodları birləşdirməli və təkmilləşdirməlidir.
Daxili nitqin (DN) funksional baxımdan nə üçün mövcud olduğu sualı uzun müddətdir tədqiqatçıları maraqlandırır. Mövcud tədqiqatlar DN-in bir çox idrak və davranış funksiyalarını dəstəklədiyini göstərir. Bu bölmədə DN-in əsas funksiyaları nəzərdən keçirilir və bu funksiyaların DN-in fərqli formaları ilə necə əlaqələndiyi müzakirə olunur.
DN-in əsas funksiyalarından biri düşüncələrin strukturlaşdırılması və gələcəyə yönəlik fəaliyyətlərin planlaşdırılmasıdır . DN vasitəsilə insanlar öz fikirlərini sanki “səsləndirərək” addım-addım plan hazırlayır, alternativləri qiymətləndirir və qərar verir. Məsələn, tapşırıq zamanı “Əvvəlcə A-nı etməliyəm, sonra B-yə keçərəm” kimi ifadələr DN-də səssiz şəkildə yer ala bilər. Bu proseslər xüsusilə işçi yaddaş və icraedici funksiyalarla sıx əlaqəlidir .
DN, həm də özünü nəzarət və emosiyaların tənzimlənməsi baxımından vacib rol oynayır . İnsanlar DN vasitəsilə özlərinə təsəlli verə, motivasiya edə və davranışlarını istiqamətləndirə bilərlər. Məsələn, çətin bir vəziyyətdə “Sakit ol, bunun öhdəsindən gələ bilərsən” kimi daxili ifadələr emosional sabitliyi saxlamağa kömək edə bilər. Uşaqlarda və idmançılarda aparılan tədqiqatlar göstərir ki, DN-in bu tip motivasion və tənzimləyici formaları performansın yaxşılaşmasına təsir edə bilir .
DN həm də özünü refleksiya (öz-özünü düşünmə və analiz etmə) üçün vasitə rolunu oynayır. İnsanlar DN vasitəsilə keçmiş təcrübələrini təhlil edə, qərarlarını dəyərləndirə və gələcəkdə nə etməli olduqlarına qərar verə bilərlər. Bu cür meta-idrak (fikir üzərində düşüncə) formaları DN-in daha mürəkkəb, daxili dialoq və ya digər səsin iştirakı ilə aparılan nitq formalarında müşahidə edilə bilər .
DN tez-tez sosial qarşılıqlı əlaqələrin simulyasiyası üçün istifadə olunur. Bu, ya daxili dialoq şəklində olur (yəni fərd öz daxilində iki və ya daha çox “səs” arasında dialoq qurur), ya da təsəvvür olunan auditoriya ilə ünsiyyət formasını alır [5,23]. Belə DN formaları real və ya uydurma sosial tərəfdaşlara yönəlmiş şəkildə qurula bilər. Bu, məsələn, təqdimatlara hazırlaşarkən və ya qarşıdakı bir mübahisəni “sınaqdan keçirərkən” baş verir. DN burada bir növ qabaqcadan sınaq funksiyası daşıyır.
DN həmçinin avtobioqrafik yaddaşın qurulmasında və yaddaş izlərinin təşkilində mühüm rol oynayır. Keçmiş hadisələrə dair xatirələr DN vasitəsilə sözlərlə ifadə olunur və bu, həmin xatirələrin möhkəmlənməsi və mənalandırılmasına şərait yaradır . Bu funksional istiqamət DN-in narrativ (hekayəvi) formaları ilə sıx əlaqəlidir və öz həyatına məna vermək istəyən insan üçün mühüm əhəmiyyət daşıyır .
Bütün bu funksiyalar DN-in fərqli formalarının (məsələn, monoloq, dialoq, emosional, planlaşdırıcı və s.) müxtəlif şəraitlərdə necə fəaliyyət göstərdiyini göstərir. Bu da DN-in çoxşaxəli və çevik bir idrak aləti olduğunu göstərir — o, həm davranış tənzimləyir, həm yaddaşı dəstəkləyir, həm də sosial qarşılıqlı əlaqələrin simulyasiyasına imkan yaradır.
Daxili nitqin (DN) funksional baxımdan nə üçün mövcud olduğu sualı uzun müddətdir tədqiqatçıları maraqlandırır. Mövcud tədqiqatlar DN-in bir çox idrak və davranış funksiyalarını dəstəklədiyini göstərir. Bu bölmədə DN-in əsas funksiyaları nəzərdən keçirilir və bu funksiyaların DN-in fərqli formaları ilə necə əlaqələndiyi müzakirə olunur.
DN-in əsas funksiyalarından biri düşüncələrin strukturlaşdırılması və gələcəyə yönəlik fəaliyyətlərin planlaşdırılmasıdır . DN vasitəsilə insanlar öz fikirlərini sanki “səsləndirərək” addım-addım plan hazırlayır, alternativləri qiymətləndirir və qərar verir. Məsələn, tapşırıq zamanı “Əvvəlcə A-nı etməliyəm, sonra B-yə keçərəm” kimi ifadələr DN-də səssiz şəkildə yer ala bilər. Bu proseslər xüsusilə işçi yaddaş və icraedici funksiyalarla sıx əlaqəlidir .
DN, həm də özünü nəzarət və emosiyaların tənzimlənməsi baxımından vacib rol oynayır . İnsanlar DN vasitəsilə özlərinə təsəlli verə, motivasiya edə və davranışlarını istiqamətləndirə bilərlər. Məsələn, çətin bir vəziyyətdə “Sakit ol, bunun öhdəsindən gələ bilərsən” kimi daxili ifadələr emosional sabitliyi saxlamağa kömək edə bilər. Uşaqlarda və idmançılarda aparılan tədqiqatlar göstərir ki, DN-in bu tip motivasion və tənzimləyici formaları performansın yaxşılaşmasına təsir edə bilir .
DN həm də özünü refleksiya (öz-özünü düşünmə və analiz etmə) üçün vasitə rolunu oynayır. İnsanlar DN vasitəsilə keçmiş təcrübələrini təhlil edə, qərarlarını dəyərləndirə və gələcəkdə nə etməli olduqlarına qərar verə bilərlər. Bu cür meta-idrak (fikir üzərində düşüncə) formaları DN-in daha mürəkkəb, daxili dialoq və ya digər səsin iştirakı ilə aparılan nitq formalarında müşahidə edilə bilər .
DN tez-tez sosial qarşılıqlı əlaqələrin simulyasiyası üçün istifadə olunur. Bu, ya daxili dialoq şəklində olur (yəni fərd öz daxilində iki və ya daha çox “səs” arasında dialoq qurur), ya da təsəvvür olunan auditoriya ilə ünsiyyət formasını alır . Belə DN formaları real və ya uydurma sosial tərəfdaşlara yönəlmiş şəkildə qurula bilər. Bu, məsələn, təqdimatlara hazırlaşarkən və ya qarşıdakı bir mübahisəni “sınaqdan keçirərkən” baş verir. DN burada bir növ qabaqcadan sınaq funksiyası daşıyır.
DN həmçinin avtobioqrafik yaddaşın qurulmasında və yaddaş izlərinin təşkilində mühüm rol oynayır. Keçmiş hadisələrə dair xatirələr DN vasitəsilə sözlərlə ifadə olunur və bu, həmin xatirələrin möhkəmlənməsi və mənalandırılmasına şərait yaradır. Bu funksional istiqamət DN-in narrativ (hekayəvi) formaları ilə sıx əlaqəlidir və öz həyatına məna vermək istəyən insan üçün mühüm əhəmiyyət daşıyır.
Bütün bu funksiyalar DN-in fərqli formalarının (məsələn, monoloq, dialoq, emosional, planlaşdırıcı və s.) müxtəlif şəraitlərdə necə fəaliyyət göstərdiyini göstərir. Bu da DN-in çoxşaxəli və çevik bir idrak aləti olduğunu göstərir — o, həm davranış tənzimləyir, həm yaddaşı dəstəkləyir, həm də sosial qarşılıqlı əlaqələrin simulyasiyasına imkan yaradır.
Daxili nitqin (DN) insan idrakındakı rolu nəzərə alınaraq, tədqiqatçılar onun süni intellekt sistemlərində (məsələn, agentlərdə və robotlarda) simulyasiyası və modelləşdirilməsi imkanlarını araşdırmağa başlamışlar. DN-in əsas funksiyalarından biri olan planlaşdırma, özünü-tənzimləmə və niyyətlənmiş davranış süni agentlər üçün də aktual və faydalı ola biləcək funksiyalardır.
DN-in modelləşdirilməsi, çox vaxt agentin daxili vəziyyətini izləyərək meta-nəzarət təmin edən mexanizmlərlə həyata keçirilir. Bu zaman DN bir növ sistem daxilində öz-özünə sorğu-sual və ya daxili monitorinq kimi simulyasiya edilir. Belə yanaşmalar agentlərin öyrənmə qabiliyyətini, uyğunlaşmasını və hətta riyazi problemlərin həllində performansını artırmağa kömək edə bilər .
Bəzi hesablama modelləri DN-i sanki daxili dil kimi, yəni daxildə əməliyyatları simvollarla və ya sadələşdirilmiş təlimatlarla təsvir edən vasitə kimi qəbul edir. Digərləri isə DN-i emosional reaktivlik və niyyətin ifadəsi ilə birləşdirərək agentin daha “insani” qərarlar qəbul etməsini hədəfləyir.
Bu cür modelləşdirmələr DN-in əsas fenomenoloji xüsusiyyətlərini (məsələn, dialoqluluq və digər səs komponentləri) əks etdirməkdə hələ məhdudiyyətlərə malik olsa da, insan DN-ində müşahidə olunan bəzi funksional meyilləri – məsələn, sosial qarşılıqlı əlaqələrin simulyasiyası və öz-özünə motivasiya – süni agentlərdə uğurla həyata keçirmək mümkündür .
DN-in neyrobioloji əsaslarının anlaşılması və onun beyin fəaliyyəti ilə əlaqəsinin təsdiqlənməsi, beyin–kompüter interfeysləri (Brain-Computer Interfaces – BCI) vasitəsilə DN-in deyifrə olunması və tətbiqi imkanlarını gündəmə gətirmişdir. Xüsusilə nitq funksiyasını itirmiş insanlara DN əsasında ünsiyyət qurmaq imkanı vermək məqsədilə DN-in real vaxtda tanınması və tərcüməsi istiqamətində tədqiqatlar aparılır .
İlk addım olaraq, səsli nitqin neyro siqnallar əsasında bərpası üzərində iş aparılmış və bu, tədricən xəyali nitq (imagined speech) və DN-in özü səviyyəsində tədqiqata keçidə səbəb olmuşdur. Qeyri-invaziv üsullarla (EEG, MEG) DN-in dekodlaşdırılması olduqca çətin olsa da, invaziv metodlarla (məsələn, elektrokortikoqrafiya – ECoG) daha dəqiq nəticələr əldə edilmişdir .
DN-in dekodlaşdırılması zamanı əsas çətinliklərdən biri onun sakit xarakteri, yəni səs və əzələ hərəkətinin olmamasıdır. Bu, DN-in neyro siqnal təsvirini səsli və ya səssiz danışıqdan ayırmağı çətinləşdirir. Bundan əlavə, DN-in forma və məzmun baxımından fərdi xüsusiyyətləri onun standart bir sistemlə deşifrə edilməsini əngəlləyir .
Bu çətinliklərə baxmayaraq, DN-in funksional neyroşəbəkələr və ağ şəbəkə əlaqəliliyi vasitəsilə tanınması üzərində davamlı irəliləyişlər qeydə alınır. Gələcəkdə DN-in BCI vasitəsilə tanınması, yalnız motor nitq əngəlləri olan şəxslər üçün deyil, həmçinin yüksək səviyyəli insan–kompüter qarşılıqlı əlaqələri (məsələn, niyyət əsaslı interfeyslər) üçün də potensiala malikdir .
Beləliklə, DN-in süni sistemlərdə modelləşdirilməsi və beyin–kompüter interfeyslərində tətbiqi, həm insan idrakının daha dərindən anlaşılması, həm də praktiki tətbiqlər (məsələn, neyrorehabilitasiya, süni agent dizaynı) baxımından əhəmiyyətli imkanlar açır. Bununla yanaşı, DN-in fərdi və subyektiv xüsusiyyətləri bu sahədəki irəliləyişləri məhdudlaşdıra və etik sualları gündəmə gətirə bilər.
DN-in süni sistemlərdə və beyin–kompüter interfeyslərində tətbiqi sahəsində gələcək tədqiqatlar üç əsas istiqamətə yönələcək:
Texnologiyanın dəqiqliyinin artırılması: DN-in neyroelektrik siqnallar əsasında daha dəqiq tanınması və tərcüməsi üçün yeni sensorlar, siqnal işləmə alqoritmləri və süni intellekt metodları inkişaf etdirilməlidir. Xüsusilə invaziv olmayan üsulların effektivliyi yüksəldilməlidir ki, bu da tədricən tibbi tətbiqlərdə və geniş ictimaiyyətdə tətbiq imkanlarını artıracaq.
Şəxsi adaptasiya və fərdiləşdirmə: DN-in forması və tərkibi şəxsdən şəxsə fərqli olduğundan, modellər fərdi neyroprofilə uyğun tənzimlənməlidir. Bu, həm təlim prosesini asanlaşdıracaq, həm də istifadə rahatlığını artıracaq.
Etik və sosial məsələlər: DN-in texnologiyalar vasitəsilə bərpası və idarə olunması yeni etik problemlər ortaya çıxarır. Məsələn, daxili nitqin məxfiliyinin qorunması, razılıq prinsipləri, məlumat təhlükəsizliyi və insan hüquqlarının müdafiəsi kimi məsələlər gələcəkdə xüsusi diqqət tələb edəcək.
Son olaraq, DN-in süni sistemlərdə modelləşdirilməsi və beyin–kompüter interfeyslərində tətbiqi, insan idrakının dərin təhlili və təkmilləşdirilməsi istiqamətində mühüm addımdır. Bu sahədə əldə edilən nəticələr, həm neyrorehabilitasiya, həm də süni intellekt sistemlərinin inkişafı üçün yeni imkanlar yaradır. Gələcək tədqiqatlar DN-in çoxşaxəli və mürəkkəb xarakterini nəzərə alaraq, multidissiplinar yanaşmaların tətbiqini tələb edir.
İstifadəçi adı:
kaizenAd Soyad:
Kaizen.azMəqalə sayı:
176
04.05.2023
Texnologiya
28.10.2021
Texnologiya
19.11.2021
Texnologiya
Bildiyiniz kimi, bu yaxınlarda Facebook-un qurucusu və baş direktoru Mark Zukerberq ,Facebook adının şirkətin gələcəyini adekvat şəkildə təsvir etmədiyini və ad dəyişikliyini təsdiqlədi və “Metaverse”haqqında bəzi məlumatlar verdi.İnsanlarda “Metaverse” nədir? ,Hansı xüsusiyyətlələrə malikdir? və s kimi suallar yarandı.Gəlin bu suallara cavab tapmağa çalışaq.
