-
İstifadəçi adı:
Jeyhuna -
Ad Soyad:
Ceyhunə Sevdiyeva -
Məqalə sayı:
2
Dərc olunma tarixi
30.08.2025 TexnologiyaBaxış sayı
26
Oxunma müddəti
4 dəq
Texnologiyanın sürətlə inkişaf etdiyi bir dövrdə süni intellekt (SI) artıq həyatımızın demək olar ki, hər sahəsinə daxil olub. Smartfonlarda səsli köməkçilərdən tutmuş xəstəliklərin diaqnostikasına, avtomobillərin avtopilot sistemlərindən tutmuş bankların risk idarəetməsinə qədər SI bizi əhatə edir. Amma bir sual daim aktuallığını qoruyur: süni intellekt nə qədər etibarlıdır və ona tam güvənmək olarmı?
AI sistemləri bəzi sahələrdə insanlardan daha yaxşı nəticələr təqdim edir. Məsələn, tibbi görüntülərin analizi zamanında AI xəstəlik əlamətlərini həkimlərdən daha dəqiq tapır. Radiologiya sahəsindəki tədqiqatlar ortaya qoyur ki, süni intellekt sistemi xərçəng hüceyrələrini 94% dəqiqliklə aşkar edə bilər. Eyni zamanda, mütəxəssis həkimlərin bu göstəricisi isə 88% olur.
İnsanlardan fərqli olaraq, süni intellekt sistemləri yorğunluq, stress və şəxsi münasibətlərdən təsirlənmir. Bu xüsusilə maliyyə bazarları, tibbi diaqnozlar və hüquqi qərarlar kimi kritik sahələrdə önəm daşıyır.
AI heç vaxt yorulmur, tətillər tələb etmir və hər zaman çalışa bilir. Bu xüsusiyyətlər təcili hallar və ya daima nəzarət edilməsini lazım edən sahələrdə əhəmiyyətli üstünlük yaradır.
Hər nə qədər inkişaf etmiş olsa da, süni intellekt insan beyninin mükəmməl bir nüsxəsi deyil. O, yalnız özünə təqdim edilən məlumatlara əsaslanaraq "düşünür".
Əgər süni intellekt yanlış və ya tək tərəfli məlumatlarla təlim edilibsə, onun verdiyi nəticələr də səhv ola bilər. Məsələn, işə qəbul prosesində istifadə olunan alqoritm əgər tarixdə kişi namizədlərin daha çox üstünlük təşkil etdiyi məlumatlarla hazırlanmışsa, qadın namizədlərə qarşı ədalətsiz bir yanaşma ortaya çıxa bilər. Amazon şirkətinin işə götürmə alqoritmi məhz bu səbəbdən dayandırılmalı olub.
Bir çox SI sisteminin necə işlədiyini anlamaq çətin ola bilər. Məsələn, bir SI sistemi sizə "Bu kredit müraciəti rədd edilir" deyə bilər, amma bunun arxasında yatan səbəbləri tam olaraq açıqlaya bilməz. Bu isə etibar məsələsini çətinləşdirir və ədalət prinsipini sual altına alır.
İnsanlar üçün adi olan irony, metafora və ya mədəni kontekst SI üçün hələ də böyük çətinlik yaradır. SI bir mətnin faktiki məzmununu başa düşə bilər, lakin onun arxasındakı hissləri və ya gizli mənaları tam dərk edə bilməz.
Əgər SI yanlış qərar qəbul edərsə, məsuliyyət kimin üzərinə düşəcək? Proqramçının, istifadəçinin, yoxsa alqoritmin özünün? Bu sual hələ də tam şəkildə aydınlaşdırılmayıb və hüquqi çərçivələr hələ də inkişaf etdirilir.
Süni intellektə etibar etmək zəruri deyil - bu, müxtəlif sahələrdə dəyişir və müxtəlif dərəcələrdə özünü göstərir.
Yüksək güvən: Hava proqnozu (80%+ dəqiqlik), istehsal xətləri (99%+ defekt aşkarlanması), əsas dillərdə tərcümə.
Orta güvən: Avtopilot sistemləri (şəraitdən asılı, insan nəzarəti tələb olunur), chatbotlar (sadə suallarda effektiv, mürəkkəb problemlərdə insan lazımdır).
Ehtiyatlı yanaşma: Tibbi təşxis (həkim qərarı vacib), hüquqi və maliyyə məsləhətləri (SI yalnız köməkçi rolunda).
SI tərəfindən təqdim olunan məlumatları müstəqil mənbələrdən təsdiqləmək daima önəmlidir. Xüsusilə tibbi, hüquqi və maliyyə sahələrində bu prinsip son dərəcə əhəmiyyətlidir.
Hər SI sisteminin hansı məqsəd üçün hazırlandığını və hansı məhdudiyyətləri olduğunu bilmək lazımdır. Tərcümə üçün hazırlanmış SI-dən tibbi məsləhət, oyun üçün yaradılan SI-dən isə ciddi biznes qərarları gözləmək düzgün deyil.
Vacib qərarlarla bağlı SI-dən köməkçi rolunda istifadə etmək, əvəzedici kimi deyil. Sonuncu qərarı vermək hüququ həmişə insanın özündə olmalıdır.
SI sisteminin necə işlədiyini və hansı məlumatlara əsaslandığını mümkün qədər öyrənmək tövsiyə olunur. Bu, qaranlıq algoritmlardan qaçmağa kömək edəcəkdir.
Süni intellektin etibarlılığı gün-gündən yüksəlir, lakin hələ də mükəmməl deyil və yaxın gələcəkdə də tamamilə mükəmməl olacağı gözlənilmir. OpenAI, Google və Microsoft kimi texnologiya nəhəngləri süni intellekt sistemlərinin daha açıq və təhlükəsiz olmasını təmin etmək məqsədilə milyardlarla dollar yatırım edir.
Eyni zamanda, ölkələr və beynəlxalq təşkilatlar süni intellektin istifadəsi üçün hüquqi çərçivələr hazırlayır. Avropa İttifaqının "AI Act" qanunu və ABŞ-ın müxtəlif ştatlarında qəbul edilmiş qaydalar bu sahədəki ilk təşəbbüslərdəndir.
Süni intellektə etibar etmək "ya tam, ya da heç" yanaşması deyil. Düzgün perspektiv tarazlıq yaratmaqdır: üstünlüklərini tanıyıb ondan maksimum istifadə etmək, məhdudiyyətlərini qəbul etmək, kontekstə uyğun alətlər seçmək və həmişə tənqidi düşünmək. Gələcəkdə texnologiya daha etibarlı olacaq, amma məsuliyyətimiz onu düzgün anlamaq və ölçülü güvənməkdir.
İstifadəçi adı:
JeyhunaAd Soyad:
Ceyhunə SevdiyevaMəqalə sayı:
2
04.05.2023
Texnologiya
28.10.2021
Texnologiya
19.11.2021
Texnologiya
Bildiyiniz kimi, bu yaxınlarda Facebook-un qurucusu və baş direktoru Mark Zukerberq ,Facebook adının şirkətin gələcəyini adekvat şəkildə təsvir etmədiyini və ad dəyişikliyini təsdiqlədi və “Metaverse”haqqında bəzi məlumatlar verdi.İnsanlarda “Metaverse” nədir? ,Hansı xüsusiyyətlələrə malikdir? və s kimi suallar yarandı.Gəlin bu suallara cavab tapmağa çalışaq.
